PICT6131

Rozdział 10

Formalne i pozaformalne warunki poprawności badań pedagogicznych

Nic przyjmować żadnych sądów prócz tych, których prawdziwość jest tak oczywista i wyraźna, że nic można w nic wątpić.

Kartezjusz

10.1. Obiektywizm i subiektywizm poznania społecznego

Spór o status poznawczy teorii społecznych trwa od tak dawna jak dawna jest historia nowożytnej nauki. Na pewno jednak można uznać, że naukowy charakter tym sprawom nadał Kartezjusz, tworząc reguły naukowego myślenia i postępowania badawczego. Stanowiska na ogół są zdecydowane i skrajne. Od całkowitej negacji naukowości humanistyki do obdarzania jej mianem „przewodniczki ludzkości".

Konieczne jest poznanie niektórych przynajmniej zarzutów stawianych naukom społecznym w świetle których jej naukowość albo jest wykluczona albo wysoce wątpliwa.

Naukowy rygoryzm Kartezjusza to jeden biegun postawy badawczej w' poznaniu naukowym. Na przeciwległym biegunie usadowił się ..zapalczywy relatywizm" poznawczy, ideowy, emocjonalny, warsztatowy orientacji postmodernistycznych. Warto przytoczyć i poznać przesłanki refleksji postmodernistycznego postrzegania świata, aby wybrać... racjonalizm w postępowaniu badawczym i interpretacji rzeczywistości.

Charakterystyka postmodernistycznych nauk społecznych¹

•    Odrzucenie wszelkich ideologii oraz zorganizowanych systemów przekonań. włącznie z wszystkimi teoriami społecznymi.

•    Silne poleganie na intuicji, wyobraźni, doświadczeniu osobistym i na emocjach.

. Wskazywanie na bezznaczeniowość (teorii, narracji, kategorii) i pesymizm, przekonanie o tym, że świata nie można uczynić lepszym.

. Krańcowy subiektywizm, a w nim nicrozróżnianie i nieoddzielanie świata pomyślanego i świata zewnętrznego.

. Zapalczywy relatywizm, a w nim nieskończoność możliwych interpretacji, a żadna nie jest lepsza od innych.

•    Zdecydowana obrona zróżnicowania, chaosu i złożoności będących w nieustannych przemianach.

•    Odrzucenie studiowania przeszłości i różnych nie przystających do siebie stanowisk.

•    Przekonanie, że przy czy nowość nie może być przedmiotem studiowania. gdyż jest zbyt złożona i szybko się zmienia.

•    Założenie, że badanie nigdy nie może odkryć prawdy reprezentującej to, co może się wydarzyć w świecie społecznym.

Nauki społeczne jako nauki idiograficzne (opisujące przypadki jednostkowe, niepowtarzalne) nie mają podstaw do budowania prawidłowości i teorii naukowych. A tymczasem robią to. Nie są więc nauką zarówno przez przedmiot swego poznania, jak i metodę badań oraz sposób budowania teorii. Zarzut bardzo poważny, ale sympatycy nauk humanistycznych bronią ich argumentami, że opis świata jest także nauką, nie tylko objaśnieniem, nawet jeśli ten opis dotyczy przypadków’ pojedynczych i niepow tarzalnych.

Zwolennicy skrajnych rygorów naukowości uważają, że prawdziwa nauka pozwala na przewidywanie obiektywnego rozwoju zdarzeń, które opisuje, w dowolnym punkcie czasow-ym. Pogląd taki jest utopijny względem wszystkich prawie nauk z wyjątkiem astronomii i niektórych działów fizyki. Praktycznie bowiem jedynym układem empirycznym zamkniętym jest przy pewmych zastrzeżeniach kosmos.

1

Źródło: W.L. Neuman. Social nsearch melhods. Qunlitaiivc mul qiumlitati\ c appro-oches. Boston 2000. Allyn and Bacon. s. 84. Przekład Z. Kwieciński.