PICT6421

ROZDZIAŁ V

Metody badań pedagogicznych

Niniejszy rozdział omawia nicklórc sposoby, dzięki którym prowadzący badania mogą udzielać odpowiedzi na postawione pytania badawcze. Sposoby te nic mogą nosić znamion dobrowolności, a pozyskiwane informacje muszą być zdobyłc w odpowiedni sposób i z zachowaniem określonych reguł. Wymagają one przede wszystkim określenia, co chcemy zbadać i jakimi sposobami, a następnie podjęcie konkretnych działań i obserwowania ieli skutków. Także analiza \ zebranych materiałów musi być przeprowadzana zgodnie z. obowiązującym w nauce zasadami, a nic według subiektywnego upodobania badacza. Oznacza to. że udzielenie odpowiedzi na sformułowane pytania badawcze, wymaga posłużenia się naukowymi metodami.

1. Metody badawcze i ich rodzaje

Warto na wstępie wyjaśnić, czym jest „metoda naukowa”. Słowo „metoda" (gr. mćthados badanie) jest wieloznaczne i oznacza drogę, która wiedzie do określonego celu. Różni autorzy pojęciu „metoda naukowa" nadają inny sens. Niekiedy różnice są tak istotne, że to. co dla jednych jest metodą, dla innych jest techniką badawczą i odwrotnie. Tak dzieje się szczególnie w naukach pedagogicznych. w których spotykamy się z całkowitą dowolnością w określaniu, czp jest metoda a czym technika badawcza. Jednym tchem, jak pisze T. Pilch, „wymieniamy wśród metod ankietę i badania historyczno-porównawczc. test i intro-spckcję" [1995. s. 41].

A. Kamiński, przez metodę rozumie „zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badawczego, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu badawczego" [1974. s. 65). T. Kotarbiński natomiast uważa [1957, s. 667] że metoda naukowa, to „sposób systematycznie stosowany, to znaczy stosowany w danym przypadku z intencją zastosowania go przy ewentualnym powtórzenie się analogicznego zadania". Wg W. Zaczyńskiego metody badania, to „określone sposoby poznawania wybranego wycinka rzeczywistości, które cechują się tym ze są: celowe, planowe, obiektywne, dokładne i wyczerpujące'* [196S, s. 19]

Rezygnując z pełnego przedstawienia istniejących w tym zakresie stanowisk, można powiedzieć, i/, metoda badawcza to pewien system logicznego myślenia, wyrażający się w naukowym podejściu do rozwiązywania określonych problemów. Organizuje : porządkuje działalność poznawczą zarówno w odniesieniu do zbierania materiałów i informacji, jak i ich opracowywania, nic zakładając jednak niczego, co rzutowałoby na wynik końcowych rozwiązań W tym wyraża się jej obiektywizm. Wskazać należy, że większość definicji podkreśla, że metoda jest pewnym sposobem postępowania badawczego lub zespołem czynności wiązanych z rozwiązaniem jakiegoś problemu. Zgadzając się z tymi poglądami, można dodać, że czynności te można by podzielić na dwie grupy. Pierwszą, stanowią czynności związane z formułowaniem problemów badawczych, czyli stawianiem pytań, drugą zaś są czynności związane z udzielaniem odpowiedzi na te pytania. I w tym znaczeniu można mówić o szerszym bądź węższym rozumieniu pojęcia ..metoda badawcza".

Jeżeli zespół owych czynności badawczych ogranicza się tylko do zbierania materiałów celem udzielenia odpowiedzi na postawione pytania badawcze, wówczas mówimy o metodach w węższym znaczeniu. Tak rozumiana metoda jest nazywana techniką badawczą.

Jeżeli natomiast zespół tych czynności związany jest zarówno z formułowaniem pytań i problemów badawczych, co związane jest z przyjęciem pewnych założeń, dotyczących planowania i organizowania badań, doborem zmiennych, wskaźników, jak i ze sposobami zbierania i opracowywania materiałów, oraz analizą i uogólnianiem, wówczas mówimy o metodach w szerokim znaczeniu.

W naukach empirycznych, najczęściej mówi się o metodzie w pojęciu podanym przez S. Nowaka, wg którego „metody badawcze to typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych empi-rycznych, służące do uzyskiwania maksymalnie uzasadnionych odpowiedzi na stawiane w nich pytania" [1985, s. 22].

W komentarzu do zacytowanych uprzednio definicji można dodać, iż metodą określać będziemy powtarzalne sposoby zbierania danych, a więc takie, którymi można się posłużyć w wielu a nie tylko jednym badaniu. Cechują się one tym, że są celow e, planow e, obiektywne i wyczerpujące. Tak zdefiniowaną metodę, której znaczenie będziemy używ ać w dalszych częściach pracy, należy odróżnić od techniki badawczej, rozumianej jako zespół czynności wykonywanych w ramach danej metody.

Różnorodność celów badawczych (poznawcze, wyjaśniające prognostyczne), jak i rodzajów badań (podstawowe, diagnostyczne, weryfikacyjne), wpływa na stosowanie różnych metod badawczych. O żadnej z nich nic można powic-dzicć, że jest lepsza lub gorsza. Można jedynie stwierdzić, iż w badaniach nad konkretną problematyką, zastosowano bardziej adekwatne bądź nieadekwatne metody czy techniki badawcze. Adekwatne to takie, które odpowiadają specyfice badanych zjawisk i umożliwiają poznanie ic takimi, jakimi są w rzeczywistości.

157