PICT6475

ROZDZIAŁ VII

Podstawy opracowania i analizowania materiałów badawczych

Niniejszy rozdział poświęcony zostanie analizie zebranego materiału badawczego. Przedstawiono w nim najczęściej stosowane sposoby przeprowadzania analizy ilościowej i jakościowej. Rozpoczęto od omówienia sposobów porządkowania i grupowania zebranego materiału badawczego i opisania miar tendencji centralnej, stanowiących podstawę do przeprowadzenia analizy statystycznej. Następnie skoncentrowano się na sposobach przetwarzania danych omówieniu związków poniiędzy zmiennymi oraz opisaniu strategii weryfikowania hipotez i wyprowadzania wniosków.

1. Przygotowanie zebranych materiałów badawczych

Zgromadzony materiał badawczy, tzw. materiał surowy, składa się zwykłe z dużej ilości informacji dotyczących badanej zbiorowości, które podlegają przetworzeniu i opracowaniu. Polega ono przede wszystkim na:

a)    kontroli zebranego materiału,

b)    grupowaniu i selekcji danych oraz ich zliczaniu,

c)    budowie szeregów,

d)    prezentacji materiałów za pomocą tablic i wykresów.

7.7. Kontrola zebranego materiału

Kontrola zebranego materiału dokonuje się po przeprowadzeniu badań. Polega na sprawdzeniu i ocenie wartości poznawczej zebranych danych, gdyż. najczęściej są one obarczone pewnymi błędami. Powinna ona wyeliminować informacje zbędne i nieprzydatne do dalszych badań. Źródłem błędów w zebranym materiale mogą m.in. być:

a) źle opracowane lub dobrane narzędzia badawczo, np. kwestionariusze wywiadu, ankiety, test, skale pomiarowe, dokumenty, itp.;

b)    celowo fałszowane przez respondentów informacje;

c)    błędy tkwiące w sprawozdaniach, zestawieniach, materiałach statystycznych, dokumentach archiwalnych, itp.;

d)    przyczyny losowe, np. pomyłki w zapisach, przestawienie cyfr. itp

Kontrola może mieć charakter formalny i merytoryczny.

Kontrola formalna polega na sprawdzeniu, czy zebrany materiał jest kompletny i zgodny z oczekiwaniami badacza, czy zebrano wszystkie niezbędne dla badań materiały, czy nadeszły wszystkie wysłane do respondentów formularze ankiet, czy materiał jest kompletny, czy udzielono odpowiedzi na wszystkie pytania i we właściwych rubrykach, czy jakieś dane nic zostały pominięte. itp.

Kontrola merytoryczna dotyczy oceny wartości poznawczej materiałów oraz. ich wiarygodności. Sprowadza się ona do stwierdzenia, czy nadesłane materiały mają logiczną poprawność zapisów, czy celowo nie fałszowano i zniekształcano odpowiedzi, czy nie omijano pytań trudnych i kłopotliwych, czy nic ma błędów arytmetycznych, przestawień liczb, błędnych pomiarów, itp. Niekiedy. wyniki tak zebranych materiałów, weryfikuje się poprzez porównanie ich zdanymi pochodzącymi z innych badań lub zebranymi innymi technikami, np. materiały zebrane z obserwacji można sprawdzić poprzez wywiady z nauczycielami, rodzicami, poprzez w ywiad środowiskowy lub innymi sposobami, w zależności od potrzeb badawczych.

1.2. Grupowanie materiałów i informacji

Grupowanie jest czynnością umożliwiającą podzielenie zebranych materiałów i informacji na jakościowo jednorodne grupy, wg częstotliwości występowania i kryteriów wynikających z celu badań. Rozkład częstości występowania jednej zmiennej, wskazuje na liczbę obserwacji w każdej kategorii tej zmiennej. Aby np. określić rozkład odpowiedzi dla takiej zmiennej jak: ..oceny szkolne uczniów" wystarczy policzyć, ilu uczniów poinformowało, że otrzymało oceny bardzo dobre, dobre, dostateczne czy niedostateczne. Grupowanie jest czynnością. polegającą na wyodrębnieniu z wielu zróżnicowanych informacji, jednorodne grupy.

W praktyce stosuje się różne sposoby grupowania. Ze względu na liczbę wybranych cech, można grupowanie podzielić na proste i złożone. Grupowanie proste to grupowanie wg jednej cechy, np. grupowanie uczniów wg liczby otrzymanych ocen. np. z matematyki. Grupowanie uwzględniające dwie lub więcej cech, to grupowanie /łożone. Stosujemy je wówczas, gdy np. grupujemy uczniów wg ilości otrzymanych ocen niedostatecznych, uwzględniając jednocześnie pochodzenie społeczne uczniów. Przykład grupowania złożonego ilustruje tabela 9.

265