PICT6445

ROZDZIAŁ VI

Techniki zbierania materiałów

1. Techniki badawcze

W badaniach pedagogicznych, podobnie jak w innych badaniach empi. tycznych, podstawą do wyjaśniania zjawisk i formułowania wniosków,'« szczegółowe informacje o przedmiotach badań. Informacje te muszą być brane, aby na tej podstawie można było udzielić odpowiedzi na problemyfc-dawcze i zweryfikować hipotezy badawcze. Stosuje się różne sposoby zbierz-nia i rejestrowania danych. Najczęściej rejestruje się je w formie pisemnej, choć niekiedy czyni się to w postaci zapis magnetofonowego, fotografii czy innych sposobów.

W zależności od przedmiotu badań oraz złożoności problematyki badawczej. różny jest zakres czynności, jakie muszą być wykonane, aby zgromadzi: materiał badawczy. Niekiedy są to czynności proste i jednorodne związane z należytym posługiwaniem się określonymi narzędziami umożliwiającymi dokonanie niezbędnych pomiarów lub zrobienie kopii dokumentów zgromadzonych przez jakąś instytucje na jej własny użytek, np. sprawozdanie, świadectw* urnowy, protokół, itp. Innym razem należy zainspirować respondentów do wzięcia udziału w badaniach i przekazania materiałów i informacji na określony temat lub umożliwienia do nich dostępu, np. przekazanie pamiętników do wykorzystania lub nadesłanie wypełnionej ankiety. A kiedy indziej zaś, należy włoży: wiele wysiłku, aby zaobserwować zachowanie jednostek lub grup społeczny* w ich naturalnym środowisku lub przeprowadzić z nimi rozmowę. We wszy* kich tych przypadkach, mimo różnic w sposobach zbierania materiałów i Wfr •nacji, jak i różnie w nakładzie pracy, występują określone czynności praktyc-'-ne. które wykonujemy przy posługiwaniu się daną metodą. Dlatego n*"”* o technice badawczej jako o sposobie zdobywania informacji mamy na

1 wicie icchmk, dz,ęk. którym pozyskujemy materiały niezbędne do Siania hipotez , udz,dema odpowiedz, na postawione pytania badaw. f" O ładrnd nic można powiedzieć, ze jest „lepszą” lub „gorszą”. Nic ma jed-"'■uniwersalnej technik,, które, zastosowanie, niezależnie od problematyki *>' " »cj czv badanej zbiorowości, prowadziłoby zawsze do uzyskania zado-, ,-vch i wartościowych informacji [I>. Daniłowicz i F. Sztabiński 19% ,?31 Można natomiast mówić, iż jedne techniki są lepiej a inne uor/cj dosto-^;_nCdo konkretnego badania, do pr/.edmiotu badań czy problematyki badaw-

^C/CJ\V zależności od przyjętego kryterium, można techniki badawcze podzielić _różnc rodzaje i typy. Opierając sic na podziale zaproponowanym przez j Lutyńskiego, który' to podział, oprócz walorów metodologicznych, odznacza sic dużą dozą pragmatyzmu, można wszystkie techniki podzielić na takie bądź ;_nrcw zależności od przyjętego jednego z trzech kryteriów.

' Biorąc pod uwagę to. czy badacz zdobywa informacje w drodze osobistego obserwowania badanej rzeczywistości, czy też za czyimś czy jakimś pośrednictwem. można techniki badawcze podzielić na obserwacyjne oraz oparte na komunikowaniu się badacza z respondentami {J. Lutyński 1968, s. 15-39],

Do technik obserwacyjnych zaliczyć możemy zarówno obserwację kontrolowaną. jak i niekontrolowaną. Ich specyficzną cechą jest to, że badani są jedynie przedmiotem obserwacji. Badacz osobiście obserwuje respondentów, np. dzieci, młodzież czy inne osoby, które są przedmiotem badań. Rejestruje ich sposób zachowania, postępowanie, wygląd, aktywność, zabawę, sposób i rodząi odpowiedzi, itp. w zależności od tego, co jest przedmiotem obserwacji. Sprawą zasadniczą podczas Obserwacji jest umiejętność rozumienia i odczytywania tego. co badacz spostrzegł, usłyszał lub doświadczył. Aby tę umiejętność posiąść, należy poznać osobliwości zarówno języka używanego przez respondentów, jak i używanych przez nich symboli.

Do technik opartych na wzajemnym komunikowaniu się z respondentami zaliczyć można wszelkie formy ankiety, wywiadu, rozmowy oraz niestandary-żowanc wypowiedzi. Techniki te polegają na zadawaniu respondentom pytań z prośbą o udzielenie przez nich odpowiedzi. Zarówno prośba badacza, jak i udzielone przez respondenta odpowiedzi mogą przybierać różną formę. Może ¹⁰ być ustnie przekazana prośba, jak ma to miejsce w przypadku wywiadu lub rozmowy, bądź prośba o nadesłanie pisemnych odpowiedzi na określone pyta-ⁿ'³‘ proces wzajemnego komunikowania się badacza z respondentami może rr egać wielorakim zakłóceniom, w wyniku których badacz nic uzyskuje odpo-^A*' ^z' ^w ogóle, lub uzyskuje je, lecz nie są one w pełni wiarygodne. Z tych

205