1033

Justyna WMorowtcz

Badanie ankietowe, podobnie jak monograficzne, nic pozwala na oszacowanie błędu popełnionego przy uogólnianiu wyników z próby na całą populację.

2.1.3. SZACUNEK STATYSTYCZNY

Nie zawsze możliwe lub celowe jest zastosowanie badania pełnego, a nawet częściowego. Może się bowiem zdarzyć, że materiał statystyczny otrzymany w wyniku badania nie jest kompletny, np. nie zawiera informacji o wartości wybranych cech dla wybranych jednostek statystycznych. Wówczas sięga się po tzw. szacunek statystyczny.

Szacunkiem statystycznym (oceną statystyczną) nazywa się postępowanie, w którym:

•    na podstawie pewnych, znanych nam cech zbiorowości ustalamy wartości innych, nieznanych cech tej zbiorowości (np. znając zarobki badanej osoby możemy przewidzieć, kupnem jakiej klasy samochodu może być zainteresowana, albo inaczej, jaką kwotę może przeznaczyć na kupno samochodu),

•    na podstawie cech znanej zbiorowości ustalamy te same lub pokrewne cechy zbiorowości nieznanej (np. znając obroty sklepu osiedlowego można przewidzieć, jakich obrotów może się spodziewać handlowiec otwierający podobny sklep na podobnym osiedlu);

•    na podstawie wielkości zjawiska w okresach poprzednich ustalamy wielkość tego zjawiska w przyszłości (np. znając obroty sklepu w okresie wakacyjnym w poprzednich latach, handlowiec może przewidzieć, że również w bieżącym roku jego sprzedaż będzie w lipcu niższa i może sięgnąć wartości 20 tys. zł).

Szacunek statystyczny polega zatem na określeniu przybliżonej wielkości zjawisk, ale tylko wówczas, gdy między wielkościami tych zjawisk występuje jakiś związek.

Szacunki statystyczne mają szczególne znaczenie w badaniach historycznych, np. liczbę ludności Polski za czasów Kazimierza Wielkiego szacuje się na podstawie wykazów św iętopietrza, a w okresie Sejmu Czteroletniego - na podstawie znanej liczby domów.

Rów-nież obecnie, w dobie powszechnej komputeryzacji i rozwoju metod obliczeniowych, szacunki odgrywają wielką rolę w badaniach statystycznych, gdyż na-wet przy niewielkiej ich dokładności stanowią cenną informację o badanej zbiorowości, pozwalającą niejednokrotnie na dość wnikliwe analizy i przewidywania.

Podsumowując rozważania na temat metod badania statystycznego trzeba wyraźnie podkreślić, iż żadne z badań częściowych, ani tym bardziej szacunki statystyczne nie oddają w stu procentach obrazu całej populacji. Błędy mogą pojawić się zarówno na etapie obserwacji, jak i uogólniania wyników takiego badania. Nie dyskwalifikuje to jednak tych badań. Błędy można przecież popełnić także przy badaniu całkowitym, np. rachmistrz spisowy może wpisać odpowiedź respondenta w niewłaściwą pozycję, albo też nieodpowiednio ją zakwalifikować. Badając mniejszą

36