PICT6146

274

274

ro-

nic odbywa się w próżni, nie jest tworzeniem jej od podstaw, lecz dołączaniem do systemów i dyskursów (dyskurs jest rozumiany jako' ²⁰ wnętrzme spójny system znaczeń, dominujący w jakiejś formacji kult ^ wej) już istniejących¹⁷.    ^u

Interakcjonizm symboliczny

Założenie, żc działanie ludzkie jest determinowane sytuacją, w któ znajdują się ludzie, czyli, że sytuacja stanowi bodziec, zaś działanie czb wieka jest odpowiedzią na ten bodziec, wywodzi się z bchawioryzmu p_r/x, kłada się ono na model badań zachowań ludzkich, których celem jest okre ślenie, jakie bodźce środowiska wywołują określone reakcje (zależność przyczynowo-skutkowa).

Interakcjonizm symboliczny wychodzi z założenia, że działanie ludzkie nic jest prostą reakcją na bodźce. Bodziec od reakcji oddziela proces interpretacji sytuacji, dokonywany przez jednostkę. Owa interpretacja jest możliwa dzięki temu, żc człowiek posiada zdolność udzielania samemu sobie wskazań. Wskazać coś sobie to znaczy „wydobyć to coś z kontekstu. wyodrębnić, nadać mu znaczenie”' Udzielanie samemu sobie wskazań to,. proces przepływu informacji, w którym istota ludzka postrzega rzeczy, ocenia je. nadaje im znaczenia, po czym na tej podstawie podejmuje decyzję działania"¹⁹. Udzielanie sobie samemu wskazań odbywa się zawsze w kontekście społecznym.

Większość sytuacji, z którymi ludzie mają do czynienia, a więc są im znane, jest przez nich interpretowana w podobny sposób, ponieważ w procesie rozwoju człowiek nabywa i rozwija w sobie wspólne dla członków określonego społeczeństwa, kultury', definicje sytuacji, w których się znajduje. Istnieją kulturowe wzorce interpretowania stałych, powtarzających się zdarzeń, dlatego człowiek definiując własną sytuację, sięga po owe wzorce. W sytuacjach nowych, w obliczu zmiany, podejmuje natomiast wysiłek samodzielnego ich zinterpretowania. Z punktu widzenia

¹ S. Sarnowski. Świadomość i czas. O początkach filozofii współczesnej. Warszawa 1985.

II. Ulu rt)cr, Społeczeństwo jako symboliczna interakcja, (w:) Kryzys i schiyna, red E. Mokrzycki, Warszawa 1984.

^,v Tamże.

badacza takie sytuacje są szczególnie ważne, ponieważ dzięki nim można uchwycić proces nadawania znaczenia określonemu zjawisku przez jednostkę-    .    ,

275

Termin „interakcjomzm symboliczny” wprowadził do literatury H Blu-mer. interpretując koncepcję G.H. Meada²⁰, sformułował przy tym główne jefiO założenia, które można przedstawić w trzech tezach: j. Ludzie działają w stosunku do rzeczy na podstawie znaczeń, jakie te rzeczy mają dla nich.

2.    Znaczenie pochodzi ,.z i powstaje „w” społecznej interakcji pomiędzy jednostkami.

3.    Znaczenia nie mają stałej wartości, w trakcie interpretacji są modyfikowane.

Życie społeczne to wzajemne oddziaływanie na siebie jednostek reagujących nawzajem na swoje działania. Interakcja ta ma przede wszystkim charakter symboliczny, to znaczy reakcję od bodźca oddziela faza refleksji. połączona z procesem interpretowania znaczenia. Problem zrozumienia drugiego człowieka leży nie tylko w tym. jak wysyłany przez niego bodziec jest odczytywany przez innego człowieka, ale także w tym. jak rozumie go przekazująca (wysyłająca go) jednostka. Sytuacja, w której odbywa się interakcja nie jest obiektywną, lecz sytuacją postrzeganą i zinterpretowaną przez jednostki w kontekście ich wcześniejszych doświadczeń²¹.

G.H. Mead objaśniał zachowanie ludzkie, koncentrując swoją uwagę na aktywności działającego podmiotu. Zakładał przy tym, że nie istnieje żadna rzeczywistość społeczna, która nie byłaby korełatem świadomej działalności ludzi, ponieważ jednostka nic istnieje poza procesem interakcji.

Osobowość ma genezę społeczną, ponieważ konstytuuje się w procesie nieustającego dialogu, jest wypadkową oddziaływania różnych elementów środowiska społecznego na życie jednostki, jest wyrazem istnienia w środowisku. Istnienie to polega na stałym przeplataniu się dwóch tendencji; dostosowywaniu się do istniejących warunków i naśladowaniu in-

^J> I. Kawecki. Etnografia i szkolą. Kraków 1996. zoh. także H. Blumcr. Implikacje socjologiczne mylili Georgea Herberta Meada. (w:| Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, red. W. Dercczyński. A. Jasirt-ska-Kania. J. Szacki. Warszawa 1975.

J- Szacki. Historia myśli socjologicznej. Część druga. Warszawa 1981.