polski ubior2

KTO

OJCZYŹNIE

SZKODZI...

XVIII wiek

Powiem, kto mojej Ojczyźnie szkodzi,

Z samych Panów możnowładztwa zguba Polaków...

S. Staszic

Mit grupy szlacheckiej streszczający się w idei narodu wybranego przetrwał przez cały XVII w., przenikając również do kultury XVIII wieku. W roku 1633 pisano, że „Polacy Scytowie, jako najdawniejszy naród świata w prostej linii dziedziczą władzę polityczną nad całym światem”, a za Augusta II — „Polska to gniazdo i the-atrum wolności, to nasze hasło i ozdoba”. Owe przywiązanie do „wolności szlacheckiej” coraz bardziej przybierało w czasach saskich formę niezdrowego konserwatyzmu, zacofania, lęku przed oświatą jak również przed wszelkimi objawami postępu. Wszelką krytykę ówczesnej ideologii szlacheckiej rozumiano jako przejaw zawiści tych, których „oczy nie znoszą blasku prawdziwej wolności”.

Okres saski był fazą dalszego rozwoju sarmatyzmu w miarę rozkładu politycznego Rzeczypospolitej coraz bardziej zacieśniały się horyzonty polityczne szlachty, a jej zainteresowania ograniczały się przede wszystkim do spraw prywatnych, rodzinnych i towarzyskich. Życic towarzyskie klasy panującej znajdowało swój punkt kulminacyjny w urządzaniu hucznych wesel, pogrzebów i innych okazałych przyjęć, kończących się przeważnie orgiami obżarstwa i pijaństwa. Zdaniem J. Kitowicza wielką sław^rą cieszyli się w kraju najtężsi pijacy, „w których poczet można było rachować każdego pana i szlachcica w różnej stopniów pijackich doskonałości”.

Prowadzony przez magnaterię i szlachtę zbytkowy tryb życia pociągał za sobą demonstrowanie za wszelką cenę najefektowniejszych i najcenniejszych strojów. Mimo że magnateria coraz częściej sięgała po stroje szyte na wzór saskich i francuskich, ogół szlachty przeżywał raczej nawrót do form rodzimych w ubiorze. Ubiór polski w dalszym ciągu powszechnie uchodził za najbardziej reprezentacyjny i elegancki, a sięganie po niego było uwarunkowane nic tylko tradycją, ale też i w wielu wypadkach patriotyzmem. Wymownym tego przykładem było Stronnictwo Czartoryskich, które z jednej strony rozprawiało się z ideologią sarmacką, upatrując w niej przyczynę

102