polski ubior3

odznaczały się charakterystycznymi elementami, najprawdopodobniej wprowadzonymi pod wpływem mody zachodniej końca XVIII w. Były to wysokie wykładane kołnierze oraz płaskie fałdy równo ułożone od linii stanu i lekko zaprasowane (fot. 71).

Mundurowy krój kontusza stał się punktem wyjścia dla innych popularnych w Polsce odmian ubiorów, a w szczególności czamary, ta-ratatki i kapoty. Wszystkie one odznaczały się wykładanymi kołnierzami, prostymi nierozcinanymi rękawami i rozchylającymi się dołem fałdami (fot. 72 i 73). Odmianą skromnego kontusza bez wylotów były też kubraki, które w spisach majątkowych przetrwały przez cały XVIII w.

Z innych ubiorów zaakceptowanych przez modę polską można wymienić noszone w czasie podróży kurtki, bekiesze, które zdaniem Kitowicza były „futrem podszyte, krojem kontusza zrobione z naszywanymi rękawami, ... z pętlicami i sznurkami do zawiązywania”, kiereje z szerokimi rękawami, bez wcięcia w talii, podszywane futrami, oraz zbliżone do nich krojem obszerne, zaopatrywane w kaptury opończe, które jak powiada pamiętnikarz — „służyły od deszczu wszędzie i od kurzawy w drodze”.

Przy stroju polskim popularnymi nakryciami głowy były czapki z futrzanymi opuszkami (rys. 126, fot. 74), zrobione na wzór dawnych kołpaków z wysokimi futrzanymi otokami i tkaniną na wierzchu oraz najmodniejsze wśród szlachty i mieszczan końca XVIII w. czapki czworokątne, obszywane barankiem i szmuklerskim złotym lub srebrnym sznurkiem. 'Fe ostatnie spotyka się szczególnie często przy szlacheckim stroju mundurowym (rys. 128). Były one obszywane siwymi, czarnym lub brązowym barankiem z wierzchami przeważnie sukiennymi, rzadziej aksamitnymi bądź atłasowymi. Według Kitowicza senatorowie i majętniejsza szlachta najbardziej gustowali i „na wielką paradę zażywali kołpaków sobolich z wierzchami aksamitnemi, karmazynowemi, granatowemi albo zielonemi, przypinając do kołpaka, w^r środek opuszki sobolej, nad czołem jaki kamień drogi świecący, albo sygnet brylantowy, co Polaka dziwmie poważnego i ozdobnego wydawało”. Mieszczanie natomiast chętnie sięgali po modne wówczas konfederatki „takiego kroju, w jakim malują papieżów, co

/ 28. Koniusze mundur ot iy Z lut osiemdziesiątych

113