prapol017

niane i hodowali co najmniej jeden rodzaj zwierząt domowych, mianowicie psa. Ze względu więc na te rysy, łączące przemysł kampiriski z młodszą epoką kamienną (neolitem) określamy go jako przemysł protoneolityczny.

MŁODSZA EPOKA KAMIENNA (Neolit)

(2SC0—1700 przed Chr.)

Wielki przełom gospodarczy

Przez długie dziesiątki tysięcy lat istnienia starszej i kilka tysięcy lat trwania środkowej epoki kamiennej bytowała ludność w warunkach niezwykle prymitywnych. Następowały na ziemiach naszych kolejno po sobie rozmaite ludy, ale kultura ich rozwijała się niesłychanie wolno, ledwo uchwytnie dla naszego oka. Dopiero z wystąpieniem na widownię kultury kampińskicj zaznacza się szybszy postęp, a początek młodszej epeki kamiennej oznacza prawdziwy przewrót w dotychczasowym trybie życia znacznej części ówczesnych mieszkańców Polski. Gdy dawniejsza ludność żyła wyłącznie z myśliwstwa, rybołówstwa i zbieractwa i w związku z tym wiodła koczowniczy tryb życia, zjawiają się u nas obecnie pierwsze ludy, które pod wpływem oddziaływań południowych czy południowo-wschodnich zaczęły uprawiać pierwsze rośliny zbożowe, oswoiły główne dzisiejsze zwierzęta domowe i przeszły do życia osiadłego. Dotychczasowy pasożytniczy stosunek człowieka do przyrody zamienia się na współdziałanie z przyrodą, człowiek ze zbieracza pożywienia roślinnego i łowcy zwierząt stał się producentem żywności roślinnej i hodowcą zwierząt. Oczywiście nie wszystkie ludy od razu przeszły tę ewolucję z łowców-no-madów na osiadłych rolników i hodowców, bo obok ludów rolniczych żyły u nas do końca młodszej epoki kamiennej a na wschodzie zapewne i ddużej duże grupy ludzkie, uprawiające nadal tryb życia koczowniczo-myśliwski. Jednakże wyższe formy życia gospodarczego raz zaszczepione wypierały stopniowo coraz bardziej dawne sposoby gospodarki, aby w końcu zapanować powszechnie.

Równocześnie ze zmianami w trybie życia dokonywają względnie rozszerzają się pewne ■ważne zdobycze techniczne. Pojawiają się w Polsce pierwsze początki garncarstwa i tkactwa i ulepsza się -znacznie obróbka narzędzi kamiennych. \V ten sposób w młodszej epcce kamiennej położone zostają podwaliny pod całą późniejszą cywilizację europejską.

Początków uprawy zboża należy szukać — zgadnie z wynikami badań uczonego radzieckiego Wawiłowa — najprawdopodobniej w Azji południowo-zachodniej i w Abisynii. W jaki sposób człowiek zaczął uprawiać pierwsze rośliny, tego z pewnością nie wiemy. Prawdopodobnie skorzystał on z przypadkowego doświadczenia, z zasiania się nas^:on roilin jadalnych wyrzuconych wraz z odpadkami kuchennymi. W Azji oswojono zapewne też większość naszych zwierząt domowych za wyjątkiem psa, hodowanego np. w Danii już w młodszym okresie ancylusowym. Do Polski wszystkie te zdobycze dostały się wraz z ludnością przybyłą przez Bramę Morawską z nad środkowego Dunaju, którą określamy jako lud ceramiki wstęgowej. Od jej przybycia do Polski liczymy początek młodszej epoki kamiennej czyli neolitu, dzielonego u nas na trzy okresy: starszy (2500—2300 przed Chr.), środkowy- (2300—2000 przed Chr.) i młodszy (2000— 1700 przed Chr.), odpowiadające mniej więcej okresom II, III oraz starszej połowie IV okresu neolitycznego w Skandynawii.

Okr. I. Starszy neolit.

(2500—2300 przed Chr.)

Pierwsi rolnicy znad Dunaju

Mogłoby się wydać dziwnym, że tak prosty wynalazek, jak garncarstwo, został dokonany tak późno, ale wykopaliska pouczają nas, że przez całą starszą epokę kamienną (paleolit) i starszą część środkowej ep:dki kamiennej (mezolitu) ludzkość nie znała ceramiki, lecz do przechowywania zapasów używała koszy czy worków skórzanych, a w ciepłym klimacie szczególnie owoców tykwy. Toteż formy i ozdoby najstarszych naczyń glinianych naśladują nieraz kształty i technikę koszów i worków względnie formy tykw. Kulisty kształt naczyń najstarszej grupy ceramiki wstęgowej oraz brak uch i wszelkiego rozczłonkowania wyraźnie wskazuje, że ceramika ta rozwinęła się z naśladownictwa owoców tykwy. Obok garnków kuchennych gru-

29