prapol044

Rys. 18. Grób kultury przcd-łużyckicj ze zwłokami częściowo spalonymi. Kruszy-nicc, pow. górowski (według E. Pctcrscna).

siekier z wysokimi brzegami najczęściej występują okazy typu północno-niemieckiego (tabl. VII, 9) stanowiące zapewne wyrób miejscowy, rzadziej zaś spotykamy importowane siekierki z brzegami typu italskiego, hanowerskiego, skandynawskiego, wschodniobałtyckiego itd. Z siekier z piętką (poprzeczną zaporą zapobiegającą rozłupywaniu się rękojeści) za okazy pochodzenia rodzimego .................... .... uznać można siekiery typu czeskiego z piętką lejkowatą (tabl. VII, 11), natomiast rzadkie siekierki typu północnonicmieckicgo przy-

OyY^y//////^    były do nas drcgą wymiany han-

a 7W-' dlowej. Po raz pierwszy pojawiają się obecnie brązowe igły do szycia odznaczające się dużymi rozmiarami oraz przybory toaletowe w postaci szczypiec służących do wyrywania włosów na twarzy. Ludność kultury przedłużyckiej grzebała zma rłych na ogół niespalony ch, przy czym na Śląsku i w Wielko-polsce południowej przeważają mogiły sypane z ziemi i kamieni, natomiast dalej na północy panują wyłącznie groby płaskie. W mogiłach dochodzących do wysokości 2,50 ni a do 25 m w średnicy, spotyka się nieraz ślady palenisk i rozbitych naczyń, niewątpliwie pozostałości styD pogrzebowych czy też późniejszych uroczystości ku czci zmarłych. W wviątkowvch wypadkach palono nieboszczyków na stosie, rozsypując jednak zwykle kości spalone w grobie na takiej przestrzeni, jaką zajęłyby zwłoki nie-spalone, leżące w pozycji wyproś to wanei. Najciekawsze zaś są groby, w których nogi nieboszczyka zostały spalone, reszta zaś pogrzebana w całości (ryc. 18). W tych wypadkach nasuwa się przypuszczenie, że zabieg ten miał na celu zabezpieczenie się przed powrotem zmarłego.

Kultura trzciniecka

Bliskie pokrewieństwo łączy kulturę przedłużycką z kulturą trzcinieck ą, tak nazwaną od osady w Trzcińcu, w pow. puławskim, która dostarczyła pierwszych typowych znalezisk tej kultury. Terytorium kultury trzcinieckicj, obejmującej całą Polskę środkową i wschodnią a poza tym 'północną część Rusi Czerwonej i Wołyń, mieści się w obrębie zasięgu kultury prafińskiej, a wschodnia jej granica pokrywa się w znacznej części z dawnym wschodnim zasięgiem kultury ceramiki sznurowej. Przyjmujemy zatem że twórcami tej kultury są wysunięte ku zachodowi odłamy ludności prafińskiej, zmieszanej ze sznurowcami, które przetrwawszy do wczesnego okresu brązowego wchłonęły następnie na zachodzie ludność kultury iwieńskiej i mierzanowickiej. Jedną z ferm przewodnich ceramiki trzcinieckiej są smukłe garnki jajowate z krótką lejkowatą szyjką, dość zbliżone do garnków o esowatym profilu kultury przedłużyckiej, jednakże różniące się od nic-h skośnym ścięciem krawędzi, co znamionuje w ogóle całą ceramikę kultury trzcinieckiej, oraz odrębną ornamentyką (ryc. 19, 4). Inny charakterystyczny typ stanowią czarki o esowatym profilu, oparte nieraz na czterech do pięciu nóżkach (ryc. 19, 1), odziedziczone zapewne po kulturze iwieńskiej. Zdobią je czasem, podobnie jak niektóre okazy garnków jajowatych żłobki poziome przerwane w jednym miejscu żeberkiem lub grupą żłobków pionowych a niekiedy jeszcze żłobki półkoliste. Bardzo typowe są puchary na pustej nóżce z szyjką lejkowatą i wielobocznym, prawie dwustożkowatym brzuścem, zdobionym na największej wydętości 4—6 guzami (ryc. 19, 5), najczęściej obwiedzionymi żło-bkami półkolistymi. Ten typ naczyń wielobocz-nych z ornamentyką guzową zapożyczyła zaDewne ludność kultury trzcinieckiej, podobnie jak żyjący na Rusi Czerwonej lud kultury komarowskiej (białopolockiej), z Węgier, gdzie dość podobne formy występują już w neolicie.Trwając na ogół nadal w kulturze kamiennej, wyrabiała ludność kultury trzcinieckiej narzędzia swe głównie z kości i z kamienia. Znajdujemy więc w grobach ich krzemienne laurowate groty oszczepów, trójkątne i sercowate grociki strzał, skrobacze i inne narzędzia krzemienne. Z przedmiotów metalowych wymienić możemy dwa sztylety brązowe (ryc. 19, 2), zapewne importowane i kilka szpil brązowych z końcami rozpłaszczonymi i zwiniętymi w uszka (ryc. 19, 3), przejętych zapewne od kultury przedłużyckiej, szpile zakończone poziomą tarczką

81

Pradzitjc Pohki