prapol049

Grupa zachódnio-wielkopolska kultury „łużyckiej”

Kultura .łużycka" rozwinęła się prawdopodobnie w dorzeczu środkowej Odry', na Łużycach, na Śląsku środkowym i dolnym oraz w zachodniej Wielkopolsce i rozszerzając się stamtąd w różnych kierunkach, częściowo na terytoria innych ludów wytworzyła już w ciągu III okresu epoki brązowej kilka cdrębnych grup miejscowych. Na obszarze Polski wyróżnić możemy pięć takich grup: zachodnio-wielkopolską, górnośląsko.małopolską, kujawsko-chelmińską, kaszubską i zachodnio-pomorską. Tylko pierwsza z tych grup zajmuje część terytorium macierzystego kultury łużyckiej na którym panuje charakterystyczna najstarsza ceramika guzowa z wie-lobocznymi brzuścanii. Zarówno typowa ta ornamentyka, jak i wieloboczność naczyń została najwidoczniej zapożyczona od kultury trzcinieckiej. Formami nawiązującymi do ceramiki przedłużyckiej są fermy z baniastym brzuścetn. cylindryczną szyjką i dwoma uszkami u jej nasady (tabl. VIII, 2) oraz rzadkie kubki uchate z brzuścem w przybliżeniu dwu-stożkowatym, znane tylko ze Śląska, gdzie przetrwały jako dziedzictwo po kulturze przedłużyckiej i -uniclyckiej. Natomiast inne formy naczyń np. dzbany z prawic dwustożko-watvm brzuścem, wysoką szyjką i długim taśmowym uchem (tabl. VIII, 1) oraz wazy bez uch z szyjką lejkowatą (tabl. VIII, 7) ¹) zdradzają wyraźne pokrewieństwo z analogicznymi typami kultury trzcinieckiej. Ozdoby guzowe, występujące u amfor, waz i dzbanów na największej wydętości brzuśca, są początkowo nalepiane z zewnątrz, później jednak wytłaczane od wewnątrz, co przyczynia się do nadania brzuścom wiclobocznych kształtów.

Wyraźne związki z kulturą przedlużycką zaznaczają się też w dziedzinie ozdób. Wśród szpil służących do zapinania szat, taką formą odziedziczoną z okresu poprzedniego są szpile uszate (tabl. VIII, 5), różniące się od form starszych zgięciem trzonu pod' prostym kątem, najczęściej trąbkowa-tym kształtem główki i posiadaniem na szyjce krążka lub wałka przedziurawonego zamiast uszka. Tradycię szpil be-czułkowatych kontynuują szpile z główką tulejkowatą lub kielichowatą dolewaną do poprzednio odlanego trzonka (tabl. VIII. 6), przypominające wspomniany typ z II okresu także wielkimi swymi rozmiarami. Nowymi ozdobami rodzimymi

Tabl. VIII. Ceramika i zabytki brązowe kultury łużyckiej !• prabaltyckicj (ryc. 16) z środkowego okresu brązowego (okr. 1U).

91

1

Por. znalezienie takiego naczynia kultury trzcinieckiej w kurhanie kultury przedłużyckiej w Obracic, w pow. oleśnickim.