prapol045

z kolcem w środku, wisiorki tarczowate typu węgierskiego-, kolczyki brązowe z tarczkami spiralnymi, zwoje cylindryczne do^ozdoby ramion, bransolety (?) brązowe z tarczami ślimacz-nicowymi i złote pierścienie o zwoju powrotnym (może służące jako ozdoby czółek).

Zmarłych grzebano w pozycji skurczonej w grobach płaskich łub w kurhanach, gdzie składano ich bądź na ówczesnej powierzchni ziemi bądź w jamie wykopanej poniżej poziomu. Kurhany sypano z czystego piasku lub gliny (lessu). Największe cmentarzysko kurhanowe kultury trzcinicckicj od-

Rys. 19. Zabytki kultury trzcinicckicj (II okres brązowy). 1. Błonic, pow. sandomierski. 2. Sztylet brązowy. Lubna. pow. sieradzki. 3. Szpila brązową, laniżc. 4. Nieporęt, pow. warszawski. 5. Trzcinice, pow. puławski (wg J. Kostrzewskicgo, Z. Zakrzewskiego i Kozłowskiego).

kryto w Łubnic, w pow. sieradzkim (blisko 30 mogił). Niektóre groby wyróżniają się obfitością ceramiki (do 6 sztuk), przy czym naczynia odwracano nieraz do góry dnem. Ponieważ państwo umarłych wyobrażano sobie zwykle pod ziemią, chciano może w ten sposób osiągnąć tym pewniejsze wykorzystanie zawartości naczyń, wylanej czy wysypanej w grobie, przez duszę nieboszczyka. W wyjątkowych wypadkach palono zwłoki, wsypując spalone kości wraz z całą pozostałością stosu do zwykłej jamy ziemnej (Wolica Nowa, .pow. nieszawski). Nad grobami lub w pobliżu ich palono nieraz ogniska obrzędowe, odprawiano stypy pogrzebowe i inne uroczystości ku czci zmarłych, w czym zaznacza się dalsze pokrewieństwo z kulturą przedłużycką. Obie kultury utrzymywały bliskie stosunki ze sobą i na pograniczu wprost mieszały się ze sobą, o czym świadczą fakty znajdowania typowych ozdób kultury przedłużyckiej w grobach kultury trzcinieokiej (Brześć Kujawski i Wolica Nowa. pow. nieszawski) oraz ceramiki trzcinicckiej w grobach kultury przedłużyckiej (Obrat, pow. oleśnicki na Śląsku). Przynależności etnicznej kultury trzcinieckiej dotąd określić nie potrafimy. Ponieważ stanowi ona jeden ze składników kultury łużyckiej, zatem jej twórcy stali się również przodkami Słowian.

Inne kultury starszego okresu brązowego

Z resztą 2iem polskich możemy załatwić się krótko. Południowo-wschodnie ziemie Polski dostarczyły ze starszego okresu brązowego zaledwie jednego skarbu brązowego, odkrytego w Stcfkowej, w pow. leskim, który zawierał importowane czekany i ozdoby brązowe typu węgiersko-rumuń-skiego, Z ziem północno-wschodnich nic znamy dotąd żadnego znaleziska z omawianego okresu. Natomiast w Prusach Książęcych oraz na Pomorzu gdańskim panuje w II okresie brązowym swoista kultura, znana dotąd jedynie ze skarbów i znalezisk odosobnionych. Istnieją tu już w tym czasie początki rodzimego przemysłu odlewniczego, wytwarzającego siekierki z brzegami, wyróżniające się półkolistym kształtem ostrza oraz pewien rodzaj smukłych czekanów bojowych. Niektóre ozdoby brązowe znalezione na półwyspie sambij-skim świadczą o utrzymywaniu stosunków handlowych z obszarem kultury przedłużyckiej. Z drugiej strony docierały do Prus Książęcych drobne gromady ludności kultury trzcinieckiej, dochodzące aż do mierzei kurońskiej.

83