prapol133

łańcuszki z wisiorkami. Wyrobem miejscowym są też bardzo misterne kolczyki w kształcie krzyża ażurowego (tabl. XXV, 3), czy w postaci gwiazdy oraz okazy poduszkowate (tabl. XXV, 5). Wśród paciorków srebrnych najbardziej rozpowszechnione są okazy owalne, podłużnie żłobkowane (tabL

XXV, 2), paciorki złożone z dwóch ostrosłupów, przylegających do siebie podstawami lub rozdzielonych czterema rurkowatymi słupkami (tabl. XXV, 4) małe paciorki kuliste lub dwustożkowate i duże okazy zdobione kilkunastu przyluto-wanymi wypukłościami półkulistymi. Z wisiorków srebrnych wyrobem rodzimym są prostokątne okazy torebkowate, zdobione często przylutowanymi głowami końskimi, szczególnie liczne na Pomorzu (tabl. XXV, 6), oraz niektóre ka.ptorgi. Oprócz ozdób filigranowych wyrabiali też złotnicy prapolscy różne ozdoby srebrne odlewane, np. lite kabłączki skroniowe (tabl. XXV, 9), owalne lub soczewkowate klamry do spinania szat z ornamentyką wybijaną stemplem (tabl. XXV, 7) lub wykonywane w ściegu wibrującym, a nie brak wreszcie i ozdób kutych z ornamentyką wytłaczaną (jak np. ka-blączki puste typu pomorskiego (tabl. XXV, 10) i pierścionki blaszane (tabl. XXV, 21). Wreszcie złotnicy używali też srebra do posrebrzania przedmiotów brązowych czy żelaznych i do inkrustacji. Wyroby złote z okresu wczesnopiastow-skiego należą do największych Tzadkości. Poza dwoma pierścionkami z Opola i jednym z Poznania możemy wymienić tylko bransoletę złotą ze Zbęchów, w pow. kościańskim i 5 paciorków złotych z Borucina, w pow. nieszawskim.

Górnictwo

Surowiec do wyrobów srebrnych w postaci sztab'srebra, monet arabskich, bizantyjskich i i. uzyskiwała Polska głównie ze Wschodu arabskiego, częściowo bliższą drogą lądową przez Ruś, przeważnie jednak drogą okrężną przez Skandynawię za pośrednictwem Wikingów. Oczywiście nie jest wyłączona możliwość wydobywania srebra 'krajowego np. w kopalniach olkuskich czy w Strzybniku na Śląsku, a podobnie liczyć się też należy z możliwością eksploatacji rodzimych złóż rud ołowianych na Śląsku czy w Małopolsce. O wydobywaniu i przetapianiu rudy żelaznej mówiliśmy już wyżej (str. 258). Na Śląsku istniały na zboczach góry Sobótki (Ślęzy) kopalnie granitu dostarczające surowca dla wyrobu kamieni Żarnowych. Z innych surowców sól zdobywano zapewne jedynie drogą warzenia solanki, wypływającej ze źródeł słonych, na co mamy dowody źródłowe z XII w. Należałoby jeszcze w k-cńcu wspomnieć kilka słów o przemysłach przetworów drzewnych. Zaliczamy do tej kategorii wypalanie węgli drzewnych z buczyny czy dębiny,

261