P1120440 resize

276

ŁJBOM JAN LUKA

Ryt 1. Kolkowo. pow. LąborH. Popielnica twarzowo s kolczykami brązowymi, na któro nanizano paciorki szklane I bursztynowe

z przełomu XIX i XX w. należy przypisać fakt zaginięcia znacznej ich liczby. Niemniej jednak, mimo postawionych zastrzeżeń, Jesteśmy skłonni przyjąć, te cena paciorków szklanych nie musiała być wcale niska. Przemawiają za tym następujące dane. Zaledwie na piątej części wszystkich nam znanych stanowisk kultury pomorskiej odkryto interesujące nas ozdoby. dalej w szeregu wypadków uciekano się do noszenia paciorków glinianych. stanowiących imitację szklanych, wreszcie przemawia za tym okoliczność. te zapewne pod wpływem dość wysokiej ceny (w przeciwieństwie do sytuacji zaobserwowanej na Pomorzu w okresie rzymskim) przyjął się u ujścia Wisły w okresie halsztackim i lateńskim zwyczaj noszenia ich w kolczykach, w których przeciętnie wiszą zaledwie w ilości 1—3 egzem pL Dodać też należy, te paciorki występują z reguły w grobach wyposażonych

ponadto w przedmioty metalowi- (szpile, brzytwy lub bransolety). a wi^c uważanych za nolcżqce do osobników zamożnlojrzych, lub też na tych «t»— nowlskach, na których odkryto większość znanych nam dotąd skarbów ludności kultury pomorskiej⁷.

Co się tyczy rozmieszczenia stanowisk zawierających paciorki, można stwierdzić (por. mapę), że większość Ich skupia się w dolinach rzek: Wierzycy, Raduni, Redy i Płatnicy, a w części południowej Pomorza nad rzekę Brdi|. Dalsze skupienia są widoczne w okolicach Pucka. Gdyni. Sopotu i Lęborka. Prawy brzeg dolnej Wisły dostarczył zaledwie kilku egzemplarzy. Przypuszczać należy, że rozmieszczenie to nie jest przypadkowe i wskazuje wyraźnie na przenikanie paciorków w głąb Pomorza szlakami rzecznym I-Brak paciorków na terenie Żuław i obszaru zajętego obecnie przez Bory Tucholskie tłumaczyć należy w pierwszym wypadku słabym osadnictwem na tym terenie, spowodowanym pogorszeniem się klimatu, a odnośni# do obszaru zajętego obecnie przez Bory Tucholskie można przyjęć alternatywę, że albo był on zajęty przez puszczę w czasach starożytnych, albo toż wytłumaczyć go niedostateczną ilością badań archeologicznych, przeprowadzonych do tej pory na wspomnianym obszarze. Z faktu rozmieszczenia części paciorków na Wybrzeżu lub nad rzekami, które wpływają do Bałtyku, wynikałoby, że dotarły one tam drogą morską. Tylko odnośnie do nielicznych okazów usytuowanych nad Brdą oraz na ziemi chełmińskiej można przyjąć, że sprowadzono je na tereny z południa, od strony Wielkopolski.

Należałoby z kolei postawić sobie pytanie, cb mogło stanowić ekwiwalent dawany przez ludność kultury pomorskiej w zamian za otrzymane paciorki. Aby odpowiedzieć na to pytanie, musimy stwierdzić, że plemiona mieszkające w czasach starożytnych na Pomorzu utrzymywały zawsze dość żywy kontakt z innymi ludami. Kontakty te rozwijały się nie tylko dzięki nadmorskiemu położeniu, ale także — jak sądzimy — na skutek występowania u ujścia Wisły złóż bursztynu, mającego znaczny popyt w Europie południowej. Znane nam do chwili obecnej źródła archeologiczne wskazują na to, że już-w epoce brązu, o ile nie wcześniej, z bursztynu nadbałtyckiego wykonywano ozdoby, a także przedmioty kultu w Europie południowej lub w krajach bardziej odległych. Mamy tu m.in. na myśli brązową figurkę hettycką znalezioną w Scmiai pod Kłajpedą, datowaną na XII w.p.n.e.*. gdzie dotarła prawdopodobnie jako rezultat wymiany za bursztyn. Z bur-

⁷ Można tu Ula przyklaUu wymienić Bolnewo, pow. Wpjherowo; Kolkowo. pow. Wejherowo, czy Dxl«dclec, pow. Lębork — miejscowości, które cbMUrcęly obok paciorków oraz towarzyszących Im wyrobów metalowych taktr skarby.

■ A. S p o k k e. The Anckni Arafter RoMfu and fhe Oeopraplilcat Olwooery o/ ifit- Eamtmm Sofcie, Stockholm 1057. tabl. III; por. la* S. Przeworsk i, J>ia Handeła-bniehunuen Vord#>aSnu *um wwoetchłchlUehm Osiraropa. S. |w-J Ls f%>fopn«r. As VI/« Conartrm International dH .Sciences Hi*tortqumm₀ Varsovic ISSS. vol. I. s. M.