P1120443 resize

282 UGON JAN ŁUKA

sktch)". Mielibyśmy tu zatem do czynienia z ozdobą, której ideą zapożyczo-no z południa, podobnie jak popielnic domkowych i twarzowych.

Sprawą genezy popielnic twarzowych, wklepujących w okresie halsztackim na terytorium Europy północnej (Niemcy środkowe. Skandynawia i Pomorze), poruszano już niejednokrotnie. G. Kossinna. a za nim N. Aberg i C. Engel przyjmowali. śe popielnice twarzowe (także i domkowe) skan-

kłdtorr pomorskiej:

• — ■en ■ Wr. a — «im ■ wu

dynawslde stały się wzorem dla analogicznych naczyń znanych w Niemczech środkowych i na Pomorzu. Jednakże badania O. Monteliusa oraz sze-r*eu późniejszych badaczy, m. in. C. Brohofana. J. Kostrzew ?kiego. dowiodły pochodzenie południowe lego rodzaju naczyń, ściślej mówiąc etruskie, gdzie znane są one nieco wcześniej (od X w.). W związku z tym nasuwa się myśl, ze idea popielnic twarzowych została przeniesiona z Italii właśnie drogą nad la baką oraz na dalszym odcinku nadmorską. Przemawia za tym m.in. fakt. że na drodze tej występuje jedna z grup popielnic domkowych i twa-

» J. K •••trzewiki. Prączinki do pognania kultury probóie skrzynkowych mmsamaj opoki etami. .Pragi. ArcheoL’*. R. 1: 1920 z. 3—4. s. 127. 128.

nowych (irodkowootamitcka), a także zauważony prwa \V. A. Bruima*' przykład oddziaływani* grupy pomorskiej ma środkowonlemlecką. potwierdzony na naczyniu z Rietmcck, Kr. Herbst, w zach.-pn. Brandenburgii, na którym śledzimy obecność przekłutych uch.

Przedstawione uwagi o wzroście znaczenia bursztynu znad ujścia Wisły w okresie halsztackim uzyskują dodatkowy, ważki argument w poatact wzmianki źródłowej, zapisanej przez Pliniusza w jego Hisfori naturalnej, przytoczonej za Pytheasem z Marsylii (IV w.p.n.e). którego dzieło, do dziś nie zachowane, było znane Pliniuszowi. Według tego przekazu Pythes* miał dopłynąć do ujść Laby i do Skandynawii, jeśli nawet nie do ujścia Wisły i Sambii**, a który ponadto wymienia lud Enetów osiadły nad dalekim Morzem Północnym przy ujściu rzeki Eridanoa. Za Identyfikacją Erl-dnnos z Wisłą opowiedział się ostatnio B. Biliński**. Ponieważ w świetle przytoczonych materiałów archeologicznych wynika. ±e niektóre artykuły wymiany towarowej, np. paciorki szklane czy muszle Kauri. są skoncentrowane u ujścia Wisły, że idea popielnic domkowych i twarzowych przyjął* się również na tym terenie — można z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, iż stało aią to w wyniku wzrostu znaczenia bursztynu jako artykułu wymiennego, co pośrednio mogłoby z kolei przemawiać za słusznością stanowiska tych badaczy, którzy identyfikują Wisłą (lub Rad unią) z Eridanos. Dodajmy jeszcze, że liczba wyrobów (paciorków) bursztynowych niepomiernie wzrosła na samym Pomorzu w porównaniu np. z młodszą epoką brązu (por. mapą), mimo że — jak wiadomo — bursztyn z powodu słabej odporności szybko ulega korozji na skutek utleniania (groby skrzynkowe w zasadzie tworzyły komory, w których bursztyn zawieszony na wolno stojących popielnicach był narażony na zetkniącie sią z tlenem).

^:l W. A. Brunn. Ole Kultur der Hausurnemgrabsrfsldsr fn MiUridmlKhland rur friihcn Etscmeit. „Jahrcsschrsft fUr dłc Vor*cschichtc der »achsŁch-thUrin*ftsch«r LAnder”. i. 30: 1030. a. 04.

^B R. Knapowskł. Zagadnienia chronologii I zasiągu podróży ddkryiociydl Pi-trasa z Marsylii, Poznać 1058. s. 23. 24.

■ Por . przypis 15.