19933 P1120405 resize

r^iniają aa<; one obrządkiem i stosunkowo bogatszym wyposażeniem**. Odnośnie do formy grobów, to tylko pewne zdecydowanie wyróżniające

pod tvm wrzglcdem zespoły na cmentarzyskach były przedmiotem roz-ważab k intei pretacji. m. in. w aspekcie stosunków społecznych**. Mniej precyzyjnie natonuast analizowano różne formy grobów, które nie sto-* nowią wyjątków.

jMscne jrdnn a zagadnień nas zajmujących znalazło swój znaczniejszy w yraz w literaturze. Je«t nim kwestia wielkości grupy ludzkiej, korzystającej z cmentarzyska t jej organizacja społeczna. Już poprzednio przytoczyliśmy pracą”, w której sagadnienie to jest poruszane. Oprócz togo

zwrócimy uwagą na dwa przykłady, gdzie zza podstawie dwóch częściowo zbadanych cmentarzysk zostały wysunięte pewno sugestio, dotyczące zarówno wielkości grupy ludzkiej korzystającej z cmentarzyska, jak i jej organizacji- Omawiając wyniki badań na cmcnarzysku w Łubnicach, pow.

,, |    autorka dochodzi do przekonania, ie zostało ono przebadane

jedynie w znikomej częśó i te należy się spod zi owa 6 jeszcze znacznie większej ilości pochówków no nim. W związku z tym dodaje, że „wielkie

........ ii zysko użytkowane przez stosunkowo krótki okres (V okres opoki

brązu i przełom V okresu epoki brązu na Halsztatt C - przyp- mój B. O.)

że ypa ludności składająca na nim swych zmarłych przód-wiała duży ród patriarchalny nie podzielony jeszcze na poszczególne rodziny, co miało miejsce w okresach późniejszych”. Drugi przykład to wnkiaki osiągnięte przy opracowywaniu wyników badań na cmentarzysku w Jankowie, pow. Kalisz**. Na obiekcie tym stwierdzono istnienie trzech

grup czy tez - jak nazywa autorka - „zespołów grobów”. Biorąc pod

uwagę    użytkowania cmentarzyska około 300 łat z przerwami oraz

zaokrąglona liczbę grobów w poszczególnych grupach od 30 do 40 uważa, że taki zespół może odpowiadać jedynie najmniejszej komórce organizacyjnej społeczeństwa, jaką jest rodzina.

Kraków.

» M. G r d L Cmentarzysko kaltary łużyckiej »ce tesi Brzezie, poui.

Jtfatertaly Starożytne”, t 1:1B57, s. SK

*• Np. A. Kirkcbatch, Dos K<hU*M«rab wow Seddin, Augsburg 1928; 13. G e-dl • a. Padsalt zespołu stanotrUk kultury (użyckiej koło Jordanowa 31., potc. Dzier-Wsid w. w lafoek I9SC—IMS. Sprawozdaniu Archeologiczne", t_ 13:1901. a. 80,    82;

t • a ż •. Sprawasdsaie z badań te Jordanowie Śląskim, pow. Dzierżoniów, to roku IMS. jnąslde Sprawozdania Aicbeolocksiw'*. t- 2:1959. a. 28; M. O cdi, Spratoozda-•w *    trpżopalukowucłt proiMiUoaiich ma cmentarzysk u to Kictrzit, pow. Głub*

«=vc«. -Biuletyn Inatytuta Śląskiego", nr 10:1908. s. 15; W. Coblenz, Crob/undc

MOlethroasetei« Sadueu. Drezno 1902. a. 22. 23.

• ® aa f r a * a k i. Z bodaś__ a. 122.

“ ^{J w} » lewaka. CmenMrzpiko łużyckie u> Łubnicach, poto. Wieruszów, „Ma-terlaly Starożytne ■ t_ 4-1958. s. 214. 215-

" ^A* Żukowska, Cmentarzysko łużyckie to Jankowie, poio. Kalisz, tamże.

Warto jeszcze zwrócić uwagę na praktyczny przykład interpretacji grobu nr IX na cmentarzysku w Mokro nosie Górnym, pow. Wrocław¹. Przykład ten Ilustruje stosowanie metod i kryteriów analizy cmentarzysk kultury łużyckiej w zakresie stosunków społecznych w praktyce i dlatego wykorzystujemy go szerzej w toku dalszych rozważań.

111. ZAGADNIENIE ZRÓŻNICOWANIA MAJĄTKOWEGO, SPOŁECZNEGO

1 ZA W ODO W EGO

W dotychczasowej literaturze archeologicznej podane zagadnienie było najczęściej podejmowane⁹¹. Wnioski w zakresie tych zagadnień opierano głównie na' następujących kryteriach: wyposażeniu grobu, formy pochówka i grobu oraz rozplanowaniu cmentarzyska. Omówimy je obecnie kolejno.,

Związek, wyposażenia grobowego z pozycją społeczną. majątkową

i zawodową zmarłego

Przytoczone w poprzednim rozdziale typowe przykłady z literatury wykazują, że dla dużej części autorów jest rzeczą oczywistą, iż wyposażenie grobu odzwierciedla istniejące w danym społeczeństwie zróżnicowanie majątkowe, społeczne i zawodowe. Zdaniem tych autorów przejawia się ono zarówno w ilości, jak i jakości wyposażenia. Trzeba jednak podkreślić, na co zwracano już uwagę”*, że odbija ono tylko społeczne, majątkowe czy zawodowe zróżnicowanie społeczeństwa. Jest bowiem warunkowane również całym szeregiem innych czynników, chociażby panującymi zwyczajami grzebalnymi czy regionalnym zróżnicowaniem kultury. Pomijamy już tutaj czynniki, które mogły wpłynąć na zaistnienie pewnych cech odbiegających od uchwytnych ogólnych prawidłowości, jak np. to, że jedna obowiązująca reguła postępowania może być różnie interpretowana i praktycznie realizowana przez poszczególne grupy ludzi, składające zmarłych do grobu. Tak samo możemy nie uwzględniać konsekwencji

1

W. Sarnowska. Wyniki badań na cmentarzysku, kultury łużyckiej w Mo-kronosie Górnym. pou7. Wrocław. „Silesia Antięua¹. t. 1:1959. a. 145—148.

** Zagadnień tych nie należałoby omawiać w pierwszym rzędzie. Ola uchwycenia stosunków społecznych bowiem istotniejsze Jest raczej poznanie innych czynników życia społeczno-gospodarczego. Czynimy Jednak w ten sposób dlatego, że nie zajmujemy się samym zagadnieniem stosunków społecznych, lecz możliwościami Ich poznania na podstawie konkretnego materiału archeologicznego. W tym wypadku znacznie korzystniej rozpocząć od zagadnienia, do którego mamy najwięcej materiału przykładowego z dotychczasowej praktyki badawczej.

" Na ogół znaczna większość autorów zajmujących się badaniami stosunków społecznych zwraca uwagę na to zagadnienie. M. In. większość autorów cytowanych w przyp. 24.