P1120441 resize

ftztynu pochodzenia bałtyckiego wykonana soaUla asyryjska statuetka s IX w jxn.e.¹ Na ten sam i>kres przypadają to/ wyroby bursztynowe w kulturze kubańskiej na północnym Kaukazie. W czasach późniejszych, np. w okresie halsztackim, wyroby ozdabiane wspomnianym surowcem odgrywają w kulturach Italii niepośledni;! rolą. Najliczniej występują one w kulturze piceńskiej. o czym świadczy chociażby częste ozdabianie bur-sztynem brązowych libul, datowanych na VI w.¹¹

Zgodnie z przedstawionym rozmieszczeniem paciorków szklanych u ujęcia Wisły i przeniesienia ich na teren Pomorza drogą morską skłonni jesteśmy przyjąć, że dostały sic one tam w wyniku wymiany za bursztyn". • Nie popełnimy chyba błądu. jeśli przyjmiemy, że droga Ich znad Mona Śródziemnego prowadziła powszechnie znanym szlakiem handlowym z Italii przez Niemcy. Szlak ten z północnej Italii wiódł wzdłuż Adygi do Przełęczy Brenneńskicj. skąd kierował się biegiem Renu i środkowej oraz dolnej Laby. u której ujścia mieściły się złoża bursztynu. W okresie halsztackim. a także przy końcu epoki brązu" drogę tę wykorzystywano do transportowania różnych wyrobów metalowych pochodzenia południowego (np. dzbanów z dziobał vm wylewem sprowadzanych z warsztatów etruskich"), a we wczesnej i środkowej epoce brązu droga ta musiała być jedną z ważniejszych. którą przewożono bursztyn z jednej strony i artykuły stanowiące jego ekwiwalent s drugiej. Zapewne z wymianą tą pozostaje w związku odkrycie w Dieskau pod Halle skarbu bursztynowego datowanego na 1 okr. epoki brązu. Nie jest rzeczą wykluczoną, że właśnie w okresie

halsztackim dochodzi do pewnego znaczenia bursztyn znad ujścia Wlały i że wspomniany szlak nadtabski został w tym czasie przedłużony w kierunku wschodnim, stanowiąc jedną z dróg. którymi docierały na teren Pomorza paciorki szklane i inne artykuły, o których jeszcze bodzie mowa. Pogląd ten wysuwamy wbrew przekonaniu, jakie swego czasu wypowiedział E. Wohle¹⁴. i przychylamy się jednocześnie do sugestii B. Bilińskiego¹'*.

Druga droga wymiany towarowej prowadziła na Pomorze od strony Wielkopolski, zamieszkałej w tym czasie przez plemiona kultury łużyckiej. Odnośnie do wykazu paciorków szklanych na Pomorzu, nadmienimy, że wyzyskano ją do przeniesienia okazów zgrupowanych w ziemi chełmińskiej oraz nad Brdą. Pozwolimy sobie na przypomnienie w tym miejscu wyników analizy ciekawego i znanego cmentarzyska kultury łużyckiej w Gorsze wicach w pow. szamotulskim. Na ten temat czytamy, że „ludność użytkująca cmentarzysko w Gorszewlcach, położone w północnej Wiclkopolscc. zawdzięcza swą znaczną zamożność pośredniczeniu w wymianie między Pomorzem Wschodnim, zamieszkałym przez ludność kultury pomorskiej, a krajami południowymi"¹⁰.

Wracając do drogi północnej, wykorzystującej Labę oraz morze na przestrzeni od jej ujścia do ujścia Wisły, należy zauważyć, że wszystko wskazuje na to, iż wyzyskiwano ją również do przetransportowywanla — obok paciorków — dalszych ozdób w postaci muszel Kauri (ryc. 2), znanych nam dotąd z 23 stanowisk na Pomorzu Wschodnim i tylko 2 stanowisk poza Jego granicami. Muszle te wykorzystywano w kulturze pomorskiej jako ozdoby, wieszając je wraz z paciorkami szklanymi, bursztynowymi i glinianymi na kolczykach brązowych (por. ryc. 2). W okresie rzymskim sprowadzano nadal wspomniane muszle i ozdabiano nimi uprząż końską (Rząd. pow. grudziądzki) lub używano do ozdabiania stroju (Elbląg). Muszle Kauri znajdowane w kulturze .pomorskiej należą do kilku odmian: Cyptraea comeroło, C. on-nulus, C. moneta i C. erronea. Wszystkie te rodzaje występują nad Morzem Czerwonym, a trzy pierwsze ponadto nad Zatoką Perską”. Inne rodzaje

»* RMilfZilcoii d. Vor0ffKhlchl«, pod red. M. Eberta, t. V. Ldpzig l®26. s 258. Hasło: Handel, oprać, przez K. Wohlego.

u b. Biliński. Drogi iuriata starożytnego ku ziemiom iłoirlaiUltlm, „Archeologia**. U 1: 1047. s. 144. przypis ”

“L J. Luka. Importy Italskie i teschodnloalpejskie oraz Ich naśladownictwa ma obszarze kultury łużyckie) okresu halsztackiego w Polsce. jSlavia Anticjua". t. 6: 1959.

s. 90.

^i: Pierwsze zestawieni* muszel Kauri znalezionych na obszarze Pomorza Wschodni oro opracował H. Conwcntz w pracy: U ber dle Stmfuhrung won Kaurls and cerwandten Schneckenschalen ais Schmuck In W«ipr*uM#ni Vorgeschlchtr. ..Mkt-teilungen aus dcm Wcstpreuaslschen Provinalal-Museum In Dansig. H 1 nr t. s. 1—4. Kartograficzne ujęcie muszel Kauri znanych z terenu kultury pomorskiej opracował L J. Luka w pracy pt. Analiza archeologlczno-antropologiczna grobów odkrytych

1

Spck kc. op. cii., labl. IV