prapol077

walki między Pomorzanami a Polanami. Typy przewodnie jej ceramiki stanowią amfory z nieraz prawie kulistym brzuścem, z krótką wyodrębnioną, zwężającą się ku górze szyją i dwoma uchami u jej nasady (tabl. XV, 2), naczynia dwustożkowate z zaokrąglonym załomem, zdobionym najczęściej dołkami paznokciowymi (tabl. XV, 1) i naczynia gruszkowate z gładzoną, nierzadko czernioną powierzchnią (tabl. XV, 3). Przykrywano naczynia te pokrywami obejmującymi (tabl. XV, 3}, talerzami krążkowa tymi i płaskimi pokrywami z zakładką, rozwiniętymi może z tych talerzy łub misami z wyodrębnioną szyją i wywiniętą krawędzią. Misy te i pokrywy obejmujące stanowią dziedzictwo grupy kaszubskiej kultury „łużyckiej", natomiast amfory i naczynia dwustożkowate odpowiadają dość ściśle nieco starszym formom grupy kujawsko-chełmińskiej kultury „łużyckiej" z V okresu brązowego. Talerze krążkowate niewątpliwie zapożyczone zostały z grupy zachodnio-wielkopolskiej tej kultury, a płaskie pokrywy wpuszczane znamy już z III okresu epoki brązowej na Łużycach. Także wśród przystawek spotykamy formy typowo „łużyckie". Oryginalnym rysem miejscowym jest umieszczenie w szyjce niektórych naczyń dwóch otworów (tabl. XV, 4).

Ozdoby swe ludność kultiury pomorskiej wykonywała w omawianej fazie przeważnie jeszcze w dalszym ciągu z brązu, a tylko na pograniczu z kulturą łużycką częściej używała żelaza. Szaty spinano najczęściej przejętymi z południa szpilami z łabędzią szyjką, wyróżniającymi się od szpil kultury „łużyckiej" jedynie odrębnym ukształtowaniem główki. Ramiona zdobiono bransoletami spiralnymi z podwójnego drutu, zastąpionymi następnie przez bransolety kute z blachy brązowej, u których tylko delikatne poziome rowki oraz uszko przypominały powstanie z wzoru zwijanego z drutu. Na szyi noszono podobnego typu ozdoby blaszane lub cienkie naszyjniki skośnie żłobkowane z czworograniastego drutu z długimi, gładkimi końcami zwiniętymi w uszka, przejęte zapewne z kultury „łużyckiej" (por. str. 110). Za wyraźny wpływ kultury „łużyckiej" uznać należy zastąpienie v/ początku okresu żelaznego panującej dotąd formy grobu: kurhanów grobami płaskimi, tworzącymi nieraz rozległe cmentarzyska. Są to w ogromnej przewadze groby ..jednostkowe, jakie panują współcześnie na obszarze kultury „łużyckiej"., ale zaczyna się już zaznaczać pewna skłonność do grobów rodzinnych. Duża część grobów pozbawiona jest

osłony kamiennej, część jest. obwarowana kamieniami, niektóre zaś mają kształt skrzyń z płaskich głazów lub płyt kamiennych, jakie znamy na Pomorzu już w poprzednich okresach.

Tabl. XV. Ceramika i zabytki metalowe kultury pomorskiej.

JO*

147