prapol085

egzemplarzach w Wiclkopolsce. Obok szpil używano coraz liczniej do spinania szat zapinek, początkowo brązowych z główką zwierzęcą, z tarczką lub kulką'na odgiętej nóżce (tablica XVII, 13) sprowadzanych z obszaru celtyckiego a później miejscowych dwudzielnych ich naśladownictw

0    konstrukcji kuszowatej, powstałych na Śląsku (typ kowa-Icwicki). Najokazalsze z tych wyrobów miejscowych są zapinki śląskie z bardzo szerokim, ażurowym kabłąkiem i dużą tarczką ozdobną na odgiętej nóżce (tabl. XVII, 11). Upowszechniają się też obecnie klamry do pasa, częściowo również wzorowane na klamrach celtyckich (okaz z Gogolewa, w pow. gniewskim, tabl. XVII, 12), przeważnie jednak przetwarzające wzory halsztackie, przejęte za pośrednictwem kultury „łużyckiej" (tabl. XVII, 6). Najmłodszą formę reprezentuje klamra dwudzielna z Myszek w pow. gnieźnieńskim, złożona z wąskiej taśmy i przyczepionego do niej kółka, pochodząca z środkowego podokresu lateńskiego (tabl. XV, 10). Szyję zdobiono importowanymi paciorkami szklanymi, natomiast rzadko tylko używano naszyjników kruszcowych oraz bransolet, z narzędzi znajdujemy w grobach igły (tabl. XVII, 9), noże, szydła i przęśliki. Bardzo wyraźnie zaznaczają się wpływy podbitej ludności miejscowej w przemianach, jakim podlega obrządek pogrzebowy kultury pomorskiej. Nie tylko na terenach południowej Polski, gdzie często brak odpowiedniego budulca kamiennego, ale i w Wiełkopolsce i na Mazowszu, a nawet w kolebce kultury pomorskiej zaczyna zanikać tak typowa dla poprzedniej fazy skrzynia kamienna, a na jej miejsce pojawiają się groby obłożone i przykryte okrąglakami lub pozbawione wszelkiej osłony kamiennej. Równocześnie zaś zatraca się charakter rodzinny grobów

1    rozpowszechniają się groby jednostkowe. Coraz częściej też spotyka się obok czystych grobów popielnicowych groby urnowe obsypane szczątkami stosu a nawet groby jamowe, nie zawierające zupełnie popielnicy, jakich używano zresztą już w poprzednim okresie na Pomorzu. Najlepiej możemy śledzić tę stopniową ewolucję obrządku pogrzebowego w systematycznie zbadanych dużych cmentarzyskach kultury pomorskiej w Golęcinic pod Poznaniem, w Król. Nowej Wsi, w pow. sztumskim i w kilku innych miejscowościach ziemi malborskiej.

Kultura grobów kloszowych

Liczne rysy wspólne z kulturą pomorską wykazuje kultura grobów kloszowych, tak zwana od zwyczaju przykrywania popielnicy wielkim naczyniem odwróconym do góry dnem, podobnym nieraz do klosza (tabl. XVII, 4). Najstarsze groby kloszowe pojawiają się już w IV okresie

163