prapol121

ponieważ nie jest wyłączone, że stanowi ono Tesztkę zrabowanej zawartości grobu, który dal ongiś powód do usypania kopca. Ponieważ nie wiemy, jaika była poza tym zawartość domniemanego grobu, nie możemy powiedzieć, czy został on Usypany dla jakiegoś miejscowego księcia polskiego z VII— VIII w., czy też dla jakiejś wybitnej osobistości awarskiej. Inną ozdobą, spotykaną w mieszanej słowiańsko-awarskiej kulturze kestelskiej, ale najprawdopodobniej noszoną jedynie przez Słowianki, są kabłączki skroniowe z falisto wyginaną częścią górną, znane nam np. z Ługów, w pow. górowskim na Śląsku.

Osady nieobronne

Wspomniane wyżej zabytki metalowe i ceramika, datowane przez importy awarskie i wyroby frankońskie względnie ich naśladownictwa miejscowe, pochodzą w znacznej większości z osad nieobwarowanych lub z grodów. Ludność prapolska okresu przedpiastowskiego mieszkała najczęściej w domach zrębowych czyli węgłowych, budowanych zwykle z okrąglaków układanych poziomo na sobie i zazębiających się na węgłach za pomocą odpowiednich nacięć. Poza tym -używała też rzadko budowli słupowych ze ścianami plecionymi (np Santok, Gniezno, Lisewo, pow. wąbrzeski i in.), które służyły głównie dla celów gospodarczych, lub konstrukcji łątkowej (Lubomia, pow. rybnicki, Zgniłka, pow. wyrzyski). Domy wznoszone w technice słupowej były zazwyczaj jednoizbowe, tylko w Santoku odkryto jeden dom dwuizbowy. Ponieważ w tej miejscowości ściany plecione były za słabe dla oparcia na nich dachu, wkopano tu wzdłuż ścian kilkanaście słupów, na których opierały się bierwiona dźwigające dach. W Lisewie natomiast dach opierał się na słupach, umieszczonych w ścianach szczytowych (sochach). Wspomniana wyżej osada w Zgnilce oraz współczesna jej osada w Lubiczu, w pow. toruńskim należą do typu ulicówek.

Grody

Znaczna część osad tego okresu miała charakter obronny. Najstarsze grody Polan z VII—VIII w. były bronione jedynie rowami i ostrokołami, tzn. były one ogrodzone płotem z ostro zaciosanych, gęsto przy sc-bie wkopanych lub wbitych słupów (Santok) lub też łupanych bali (Gniezno, ryc. 41), i stąd pochodzi nazwa grodu tzn. miejsca ogrodzonego. Na

Śląsku budowano już w VII—VIII w. grody z solidnym obwałowaniem drewniano-ziemnym. Dla podwyższenia obronności zakładano grody często na miejscach trudno dostępnych i iuż z natury obronnych, otaczając je nieraz dodatkowo fosą (Gniezno). Grody te nie były tylko schroniskami dla okolicznej ludności w czasie niebezpieczeństwa, lecz były w ogromnej większości stale zaludnione. Nie skupiały się też one bynajmniej wyłącznic na granicach terytoriów plemiennych, lecz "występowały również wewnątrz obszarów

Rys. 41. Rekonstrukcja części najstarszego grodu w Gnieźnie z VIII—IX w. Wedl. rysunku arl. malarza Stanisława Łuczaka.

zajętych przez dane plemiona. Ponieważ stwierdzono wyraźny związek rozmieszczenia grodów z najlepszymi gębami (Kowalenko). trzeba uznać gredy prapolskie za ośrodki osadnictwa, które się wkoło nich skupiało. Były one niewątpliwie zarazem centrami administracyjnymi, siedzibami naczelników plemion czy książąt, a niektóre grody (Gniezno, Szczecin, Wolin, Wołgoszcz) były też miejscami kultu pogańskiego. Wielka liczba gredów stanowi jedną z charakterystycznych cech całej Słowiańszczyzny, która tak dalece uderzyła zdobywców wareskich na Rusi, że nazwali ją krajem grodów: Gardarike. Z informacji tzw. Geografa bawarskiego wynika, że już w IX w. istniał widocznie

237