psychologia religii 5

James E. Dittea

SPOŁECZNA PSYCHOLOGIA RELIGII

J.E* Dittes /tytuł artykułu pochodzi od tłumacza/ £w*3 2he Handbook of Social Psychology, Lindzey G*_# Aronsoa E. /eds/: vol. 5# Addison--Wesley Publishing Company, Boston 1969, s. 627 - 637#

Religia a postawy społeczne

Przez kilka ostatnich dziesięcioleci w badaniach podejmowanych na gruncie społecznej psychologii religii dominowały dwa rodzaje problemów* Jedna grupa zagadnień dotyczyła związku cech osobowości z religią, druga natomiast koncentrowała się wokół stosunku konserwatywnych postaw społecznych do religii* Obydwa typy zagadnień zostały przedstawione w publikacji pt. "The Authoritarian Personality" /Osobowość autorytarna, Adorno i in*, 1950/. W opracowaniu tym zaistniało pomieszanie niektórych pojęć i w konsekwencji do chwili obecnej za autorytaryzm uważa się np* zarówno pewną postawę, jak i zmienną osobowościową*

Wiele badań nastawionych jest na powolne i stopniowe udoskonalanie wspomnianych powyżej rozróżnień dotyczących samej definicji religii.

W większości wypadków dążenia do ustalenia tego rodzaju cech dystynk-tywnych wypływały z rozdświęku powstałego na skutek .poszukiwania korelacji między religią a etnocentryzmem /czy innymi niepożądanymi postawami społecznymi/.

Jednym z wyznaczników takiego postępowania było udoskonalenie definicji religii w taki sposób, żeby przynajmniej niektóre z jej wariantów pozostały nieskażone korelacjami etnocentrycznynd. I rzeczywiście, okazuje się, że opracowania obrazujące związek religii z ideologią konserwatywną, poza niewidoma godnymi uwagi wyjątkami, dotyczyły religii "odpowiedniej" /"stosownej"/, ocenianej zwykle poprzez przynależność instytucjonalną lub poprzez podporządkowanie się twierdzeniom konserwatywnej ideologii religijnej.

Jeszcze inna propozycja miała na celu modyfikację rozumienia konserwatywnej ideologii społecznej, choćby poprzez rozróżnianie treści postawy i sposobu, w jaki jest ona osiągana. Jednakże autorzy "The Authoritarian Personality" zdecydowali, że np. uprzedzenia są w większym stopniu powiązane ze sposobem, w jaki stosuje się religię, aniżeli z naturą samej religii. Rozwijając tę tezę,. Rokeach /1960/, dokonał rozróżnienia między konserwatywną ideologią społeczną i dogmaty zmem