religia a kultura4

no RELIGIA A KULTURA

no RELIGIA A KULTURA

pewnych reguł zachowania. Jeśli umiejętności te uda się rozwinąć w sposób ~vvyslarczający i spotka się to z uznaniem ze strony dorosłych, to rozwija się wówczas postawa zaufania do własnej osoby, panowania nad swoim otoczeniem, w przeciwnym ra2e~pów§tajć poczucie winy i przekonanie o niewystar-czalnosci własnych umiejętności.

Stad i um    wafle. trwa do końca 10. roku życia. Podstawowa potrzeba^I^

‘ j osiągnięcie poczucia własnego znaczenia w oczach otoczenia, a szczególnie rodziców.. JPrzy zaspokajaniu tej potrzeby rozwija się poczucie odpowiedzialno; ści w realizacji powierzanych zadań. Rytuały religijne dostarczają wzoru__za-cfiowańHo naśladowania. Rozwijają się idee służenia Bogu i wypełniania Jego wóll.

ręj    Stadium piąte^obejmuję okres do 14. roku życia. Podstawowa potrzeba to

* ukształlowanie^możliwie jednoznacznego obrazu własnej osoby, zbudowanie poczucia własnej identyczności. I znowu relacja z rodzicami jawi się"~jako *szczegóinie- istotna. Brak akceptacji samodzielności dziecka ze strony rodziców

prowadzi do niespójnego obrazu własnej osoby (bycie dzieckiem w domu i „dorosłym” poza domem). Zaakceptowana przez rodziców niezależność znajduje swoje potwierdzenie i dopełnienie w obrzędach religijnych, takich jak bierzmowanie'czy bar" miewa.

Kolejne stadium obejmuje okres do 30..roku.życia. Podstawowa potrzeba to / rozwinięcie.możliwość i przeżywania doświadczeń z zakresu emocji, moralności lub życia seksualnego. Jeśli się to powiedzie, kształtuje się^czucię bliskości zę_ światem otaczającym, w przeciwnym razie powstaje postawa izolacji i-alienacji Obraz Boga jako akceptującego sposób funkcjonowania człowieka w świecie otaczającym lub blokującego to funkcjonowanie jest silnie związany z ostatecznym wynikiem tego stadium rozwojowego.

i \ W stadium siódmym, obejmującym okres do 60. roku życia, podstawową ( sprawą jest ukształtowanie własnego sposobu funkcjonowania w jamach _rodzi-_ ny i społeczeństwa. Efektem pomyślnej realizacji zaspokojenia tej potrzeby jest wytworzenie postawy twórczej, aktywności,. troski o. innych. W.^przeciwnyuL razie następuje ukształtowanie obsesyjnej troski o pomyślność materialną lub zdrowie fizyczne, ograniczając w efekcie aktywność jednostki do troskicTwła-sne sprawy. Religia niekiedy może mimowolnie utrudnić powstanie postawy troski o innych, będącej warunkiem twórczego funkcjonowania w społeczeństwie... Dzieje'się tak wtedy, gdy dziecko zbyt wcześnie jest zachęcane do poświęcania się dla innych, bez szansy przeżycia doświadczenia „wzorcowego”, tj. akceptowanej społecznie troski o własną osobę. Realizacja przykazania „Kochaj bliźniego jak siebie samego” staje się w życiu takiej osoby pustym zaleceniem.

£ Stadium ostatnie obejmuję okres starości. Jest ono porą dokonywania bilansu całego życia. Jeśli bjląnsJen. wypada pozytywnie, to efektem jest zachowanie poczucia^ integralności, jeśli negatywnie - pojawia, się rozpacz w obliczu zbliżającej się śmierci. Rytualizacja tego okresu to tworzenie więzi międzypokole-nrówejTPolega ona na dążeniu do przekazania młodym .ludziom własnej mądrości życiowej, ważnych idei, trwałych, ponadczasowych wartości. Łacińska mak-

jpoczucie ładu kosmicznego u starych ludzi, pozwalająca znaleźć im perspekty-vvę ułatwiającą pogodzenie się z nadchodzącym końcem życia.

syma non omnis moriar dobrze oddaje motywację działań w tym okresie życia -cl^ęci_przetLwania.-W.iudzkiej-parnięci.i.w.dziełach, któn/ch się dokonało._Ważne jest też leżące u podłoża tych przekonań mniemanie, że jest się częścią ogólnego porządku świata. Rytualizmem,, czyli wypaczoną rytuałizacją, która może się poja^ć_.,W-Jym„okresie jest sapientyzm, czyli postawa, którą Ęrikson określił obrazowo jako „niemądre bycie mądrym” (Erikson, 1980). Polega ona na przyjęciu postawmy pełnej pogardy wobec wiedzy i dokonań innych osób, a szczególnie ^młodszych od siebie ludzi, przypisywaniu sobie monopolu na prawdę i słuszność w każdej sytuacji. Religia - niekoniecznie wyrażana poprzez przynależność do instytucji Kościoła — była spostrzegana jako wspomagająca

Mimo iż ^_odęJJ6rjkson£ wywodzi się z tradycji psychoanalitycznej, to jednak wnosi on wiele zmian do charakterystycznego dla freudyzmu ujmowania religii. Po pierwsze, odrzucąjąiLsp.ojizenie na religię jako globalnie dysfunkcjo-_ nalną_w_stQ5unka.do.-rozwQiu.xzło.wieka.. Erikson podkreśla, że normalna, dojrzała religia podtrzymuje siłę „ego”, pobudza miłość do innych ludzi i troskę o nich. Mówiąc o genezie religij, Erikson zwraca uwagę nąjej.genezę społeczną, (wartości kulturowe, wzory życia rodzinnego), nie zaś wyłącznie na jej genezę psychiczną czyli iluzoryczne, nieświadome dążenie do osiągnięcia poczucia

bezpieczeństwa poprzez znalezienie substytutu wszechmocnego, ochraniającego ojca.

W tradycyjnym ujęciu psychoanalitycznym przedmiotem zainteresowania badaczy jest odpowiedź na pytanie, jakie rejacje istnieją między obrazem Boga a obrazem .rodziców, szczególnie obrazem ojca. Szerokie badania nad tym zagadnieniem zostały przeprowadzone na uniwersytecie w Louvain pod kierun-kien\ Antoine^ Yergote (Yergote i Tamayo, 1981). Badania te potwierdziły, żę__ wy o brażęn i e„Bogą zw i ązane j estz symbolicznym wyobrażeniem rodziców (symbolicznym, czyli niekoniecznie odnoszącym się do rodziców rzeczywistych, a raczej do wyobrażenia, jacy rodzice być powinni). We wstępnej fazie badań została ustalona lista cech, jakie badani przypisują każdemu z rodziców. Następnie polecono im za pomocą tych określeń opisać Boga. Okazało się, że w reprezentacji Boga cechy matczyne występują z większą siłą niż cechy ojcow-. skie. Nie znalazł więc potwierdzenia pogląd Freuda, że pojęcie Boga jest pro-, jekcją uczuć wywoływanych przez ojca ziemskiego na postać ojca niebieskiego.

Inne badania dotyczące tego zagadnienia przeprowadzili Nelson.!. Jones... (1957) oraz Nelson (1971). Uzyskane dane wskazały na to, że występuje większe podobieństwo obrazu Boga do tego z rodziców, z którym dziecko jest bardziej związane.

Trzeci wreszcie z zasygnalizowanych sposobów dynamicznie traktowanego rozwojowego ujęcia religijności, to podejście z ^u^fu^widzenia* psychologii międzykulturowej. Brak tutaj wystarczającej ilości systematycznych badań. Stosunkovvo najbogatszy materiał uzyskał dzięki wywiadowi klinicznemu i zastosowaniu technik projekcyjnych u dzieci reprezentuj ącyęh_4 różne grupy wy-