s12(1)

ROZDZIAŁ 7

Krytyczne studia nad bezpieczeństwem

Nazwa „krytyczne studia nad bezpieczeństwem" została po raz pierwszy użyta w 1994 r. podczas konferencji na uniwersytecie w York w Kanadzie. Oznacza nictradycyjne teorie bezpieczeństwa, w odróżnieniu od teorii tradycyjnych, takich jak realizm i liberalizm¹. Zdaniem zwolenników tego podejścia koncepiualizacja bezpieczeństwa jest zawsze zdeterminowana przez określoną perspektywę teoreiyczno-ideologiczną. Bezpieczeństwo jest „tworzone", by służyć określonym celom. „Krytyczność" wyraża niemożność oddzielenia podmiotu badającego od przedmiotu badania i spojrzenia na bezpieczeństwo spoza istniejących struktur. Badacz nic dąży do odkiycia uniwersalnej prawdy, lecz do lepszego zrozumienia dominujących postaw i zachowań w celu ich naprawienia. Badacze krytyczni koncentrują się w dziedzinie bezpieczeństwa na analizie państwa i polityki, badaniu wojska, policji, europejskiej biurokracji, prywatyzacji bezpieczeństwa, działaniach antyterrorystycznych, migracji i polityce azylowej. Do swoich rozważań włączają także takie zagadnienia jak bieda i katastrofy naturalne, które są ignorowane przez tradycyjne studia nad bezpieczeństwem jako niedoty-czące państw¹.

Kfyt|Cm sluJu ful bTAWCrMWłom

Tradycyjne studia nad bezpieczeństwem przyjmowały, że zagrożenia dla bezpieczeństwa i odpowiedzi na nic oraz podmioty, który m należało zapewnić bezpieczeństwo, są dane a priori. Przetrwanie państwa było uznawane z etycznego punktu widzenia za rzecz jednoznacznie pozytywną. Poglądu tego nic podzielają niektórzy badacze krytyczni, którzy twierdzą, że nie wolno poświęcać jednostek ludzkich na ołtarzu bezpieczeństwa państwa. Krytykują tradycyjne studia nad bezpieczeństwem za koncentrację na bezpieczeństwie militarnym, co przyczynia się, nawet wbrew intencjom, do legitymizacji realistycznej polityki siły⁵. Kwestionują dychotomię między sferą wewnętrzną i zewnętrzną, która przyczynia się do postrzegania tego co inne jako zagrożenia. Stawiają pytania o to, czym jest bezpieczeństwo oraz co, przeciwko czemu, i w jaki sposób ma być chronione. Analizują bezpieczeństwo z perspektywy całej wspólnoty ludzkiej, a nic - jak tradycyjne studia nad bezpieczeństwem - z perspektywy interesu państwa⁴.

Państwo nic może być jedyną formą moralnej i politycznej wspólnot) oraz wyłącznym twórcą tożsamości. Staje się ono społecznością moralną i polityczną wskutek wprowadzenia podziału na swoich i obcych, co następuje kosztem bezpieczeństwa zarówno innych państw, jak i wewnętrznych grup społecznych. Państwo jest jednym z powodów braku bezpieczeństwa raczej częścią problemu niż jego rozwiązaniem⁵. Bezpieczeństwo dotycz) wszelkich relacji ludzkich i wszystkich społeczności, a państwo nic może zapewniać sobie bezpieczeństwa kosztem jednostek.

Rozumienie bezpieczeństwa zależy od postrzegania zagrożeń. Kcitł: Krause proponuje skupienie się na tworzeniu podmiotów bezpieczeństwa procesie konstruowania zagrożeń i odpowiedziach na nie oraz na możliwościach przezwyciężenia dylematu bezpieczeństwa przez utworzenie pluralistycznej wspólnoty bezpieczeństwa. Odkrycie epistemologicznych i konceptualnych fundamentów tradycyjnej koncepcji bezpieczeństwa doprowadzi do emancypacji rozumianej jako zmiana istniejącego układu si między państwami i grupami społecznymi⁴.

1

RjU Lloyd, Stuart Crofi. Eumptun Non-trodittonal Security Theory. _EU GRASl’ Working l\ip<rs’ 2010. nr I.

^ł CAS.E. ColIcctivc, Criiłcul Afiprooches to Security in Europę: A Netnorketl Muntfesto, „Security Dialoguc" 2006, i. 37, nr 4. s. 431. C.A.S.F.. (Cnlkal Approaches lo Security In Europę) jest inicjatywą grupującą badaczy zainteresowanych zmianą postrzeganiu bezpieczeństwa w Europie. Punktem wyjścia instytucjonalizacji współpracy było utworzenie finansowanych przez Komisję Europejską trzech sieci badawczych, skoncentrowanych na bezpieczeństwie europejskim. ELSE (Europem Liberty and Security), CHALLENGE (The Changmg Landscapc of Europcan Liberty and Security) i COST (Tlie Evolving Socul ConstriKlton ot Thrcats).