DSC04376

30 Rozdział 1. U podstaw badań nad edukacją

tylko sposobem ustalenia reguł. Ta różnica może być potraktowana jako przyczyna łamania reguł. Schemat eksperymentalny można stosować w warunkach w pełni kontrolowanych przez badacza, a więc sztucznych, poza naturalnym środowiskiem badanych, tak jak zrobiła to Ania (eksperyment laboratoryjny) lub w warunkach słabiej kontrolowanych, lecz naturalnych dla badanych (eksperyment naturalny). Jeśli istnieje między zjawiskami związek przyczynowy, to oczywiście zachodzi także współwystępowanie zjawisk (gdy A, to B). Ale nigdy nie mamy pewności, że jest odwrotnie. Dlatego, gdy nie można zaplanować eksperymentu i co za tym idzie określić związku przyczynowego, trzeba przygotować badania korelacyjne, które pozwalają oszacować współwystępowanie zjawisk, czyli związek korelacyjny. To drugi schemat pozwalający dojść do wyjaśnień nomotetycznych. Badania korelacyjne składają się z takich czynności, które pozwalają zarejestrować przynajmniej dwa zjawiska działające w różnym czasie. Można na przykład sprawdzać, czy uczniowie, którzy czytają dużo powieści, mają bogatsze słownictwo, niż uczniowie, którzy czytają mało powieści. Jeśli wyniki pokażą, że uczniowie dużo czytający mają bogatsze słownictwo niż uczniowie mało czytający, to uda się - przy spełnieniu wielu warunków - oszacować korelację dodatnią. Jeśli okaże się, że jest na odwrót, to oszacujemy korelację ujemną. A jeśli mniej więcej tyle samo uczniów mało i dużo czytających ma bogate lub ubogie słownictwo, to będzie oznaczało, że zjawiska te nie współwystępują, są niezależne, nie ma między nimi związku korelacyjnego. 1 choć takie wyniki nie mają nic wspólnego ze związkiem przyczynowym, szacowanie współwystępowania ma duże znaczenie zarówno dla badań teoretycznych, jak i praktycznych- Schemat ten w opisanej postaci nosi nazwę przekrojowego. Alternatywnym jest

30 Rozdział 1. U podstaw badań nad edukacją

SCHEMAT EKSPERYMENTAULY

SCHEMAT EKSPERYMENTU LABORATORYJNEGO

SCHEMAT EKSPERYMENTU NATURALNEGO!

SCHEMAT KORELACYJNY
SCHEMAT PRZEKROJOWY	□
SCHEMAT OUASI-EKSPERYMENTAL

schemat quasi-ekspecymentalny. Jest on pod wieloma względami podobny do badań w schemacie eksperymentalnym, ponieważ badani przydzielani są do dwóch lub więcej grup. Grupy te obrazują jedno z badanych zjawisk. W każdej grupie dokonuje się pomiaru drugiego zjawiska. Oszacowaniu podlegają różnice w wynikach pomiaru tego drugiego zjawiska. Niestety, przydział badanych do grup nie następuje losowo. Można powiedzieć to inaczej: schemat ten jest stosowany między innymi wtedy, gdy nie można dokonać losowego przydziału do grup, a chce się oszacować różnice między porównywanymi populacjami. Kiedy to ma miejsce? Na przykład wtedy, gdy zjawiskiem, ze względu na które tworzymy grupy, są wyniki egzaminu. Jedną grupę tworzą uczniowie z wysokimi wynikami, a drugą - z niskimi. Nie mamy więc takich możliwości jak Ania. Ona mogła losowo przydzielić uczniów do grupy, która samodzielnie ustalała reguły i do grupy, której reguły narzucono. Dzięki takiej decyzji była upoważniona do wnioskowania przyczynowo-skutkowego, do czego badania w schemacie quasi-eksperymen-talnym nie są uprawnione.

Schemat badań etnograficznych dotyczy opisu i wyjaśniania kulturowych warunków życia społeczności, z uwzględnieniem kontekstu. Badacz traktuje badaną społeczność, na przykład konkretną szkołę, jako naturalne środowiska do którego nie wprowadza żadnych zmian, lecz jest zainteresowany poznaniem kontekstów towarzyszących ich codziennym działaniom. Nie jest oczywiście tak, że podejmuje badania bez żadnego celu. Zawsze wie, co chce badać i pod tym kątem obserwuje na ogół jako członek danej społeczności codzienne interakcje. Efektem jego pracy jest poznanie sieci społecznych zależności, kontekstów nadających znaczenie ludzkim działaniom i opracowanie na tej podstawie