DSC04368

14 Rozdział 1. U podstaw badań nad edukacją

Narzędziem, które stosuje Wujek do budowy swoich sądów, jest pamięć różnych zdarzeń. Ania stosuje systematyczną obserwację kontrolowanych zachowań badanych. Ania mówi o ustalaniu reguł w konkretnej grupie, którą badała, a wujek nie określa granic swoich sądów. Wujek patrzy na problem tendencyjnie, nie włączając do swojej wiedzy wyników badań Ani, podczas gdy Ania nie formułuje sądów wykraczających poza wyniki, które otrzymała.

Zobaczmy teraz, jakie są drogi poznania naukowego. Ania, planując swoje badanie, opierała się na twierdzeniu teoretycznym Lewina, zgodnie z którym normy grupowe tworzone wspólnie przez członków grupy, czyli interakcyjnie, lepiej funkcjonują niż normy narzucone z zewnątrz (Mika, 1998, s. 218). Można zatem powiedzieć, że wyszła w swoich badaniach od teorii i postanowiła ją sprawdzić w warunkach typowych dla stosunków w klasie szkolnej. Przeniosła zatem abstrakcyjną treść twierdzenia do rzeczywistości empirycznej i zorganizowała takie warunki, że twierdzenie Lewina mogło się potwierdzić lub nie. Jej droga była dedukcyjna: od twierdzenia ogólnego do jego szczegółowych skutków w świecie empirycznym. Przeszła w ten sposób ze świata teorii do świata empirii. Inaczej, przewidywanie teorii (normy ustalone interakcyjnie są lepiej przestrzegane niż normy narzucone z zewnątrz) skonfrontowała z faktami na drodze eksperymentu. Jeśli poznanie naukowe ma służyć przewidywaniu, to przebiega w toku dedukcyjnym.

W tle analizowanej historii ukrywa się także inna rzeczywistość związana z Lewinem. Skoro mówimy o jego teorii, to znaczy, że on ją zbudował. Jak to zrobił? Wiemy, że droga do tego twierdzenia wiodła przez obserwację. Wykonał kilka eksperymentów, poprzez które sprawdzał skuteczność norm tworzonych przez członków

obiektywizm w formułowaniu wniosków i odnoszenie ich do zakresu zbadanego zjawiska

Dwie drogi poznania naukowego

Poznanie dedukcyjne opierające się na modelu sprawdzania w rzeczywistości empirycznej twierdzeń ogólnych. W punkcie wyjścia Jest teoria lub Jedno twierdzenie ogólne. W punkcie dojścia są szczegółowe fakty, które weryfikują twierdzenie ogólne. W efekcie postępowania dedukcyjnego można uprawomocnić lub sfalsyfikować teorię. Prowadząc badania oparte na toku dedukcyjnym, konfrontujemy wiedzę teoretyczną ze światem empirycznym. Odrzucenie w warunkach empirycznych jakiegoś twierdzenia to jego falsyfikacja. Oznacza ta że nie ma ono mocy przewidywania. staje się bezużyteczne. Przyjęcie jednak twierdzenia nie oznacza, że jest ono prawdziwe w sensie uniwersalnym. Oznacza Jedynie, że w tych warunkach, w których prowadziliśmy badanie, sprawdziło się. Można na jego podstawie przewidywać. Nie wolno jednak tego wniosku przenieść na inne warunki.

Poznanie indukcyjne opiera się na modelu budowania twierdzeń ogólnych na podstawie szczegółowych obserwacji. W punkcie wyjścia są fakty, a w punkcie dojścia twierdzenia ogólne. Jeśli w kontrolowanych warunkach powtarzają się pewne konfiguracje zdarzeń, hp. gdy Jest A zawsze pojawia

grupy w porównaniu do narzuconych z zewnątrz. Powtarzające się wyniki obserwacji pozwoliły na dokonanie uogólnienia czy inaczej zbudowania twierdzenia ogólnego. Ta droga jest odwrotna w stosunku do drogi, którą przeszła Ania. Teraz widzimy, że badacz wychodzi od faktów (ze świata empirycznego) i zmierza do twierdzeń (do świata teoretycznego). Jest to zatem rozumowanie indukcyjne polegające na uogólnianiu szczegółowych obserwacji. Takie rozumowanie jest najczęściej powtarzającym się sposobem budowania teorii.

Ponownie przyjrzyjmy się postępowaniu Ani. Do czego zmierzała? Do wykazania, że przestrzeganie reguł społecznych zależy od tego, jak zostały ustalone. Dlatego właśnie przydzieliła badanych do dwóch grup, które różniły się sposobem ustalania reguł. Pierwszej grupie narzucił reguły ktoś obcy, a druga sama je wytworzyła. Kiedy zaobserwowała reakcje obu grup na łamanie reguł, mogła je przypisać danej grupie, czyli sposobowi ustalania reguł, bo tylko ten czynnik różnił obie grupy. Można zatem powiedzieć, że zmierzała do zweryfikowania związku między sposobem ustalania reguł grupowych a ich przestrzeganiem. Mówiąc ogólniej, był to związek między dwoma zjawiskami mającymi miejsce w świecie edukacji. Z przebiegu tego eksperymentu wynika, że przestrzeganie reguł przez uczniów zależy od sposobu ich ustalania. Tak więc Ania wyjaśniła, dlaczego uczniowie w drugiej grupie lepiej przestrzegali reguły działania niż uczniowie grupy pierwszej. To wyjaśnienie miało charakter logicznego wniosku z teorii. Było też efektem skonfrontowania teorii z życiem szkolnym (z empirią). Poznanie naukowe jest działaniem gromadzącym wyjaśnienia, czyli odkrywającym związki między faktami. Wyjaśnienie zatem staje się celem poznania naukowego. Musimy się bliżej przyjrzeć temu pojęciu. 1 znowu

się 8, a badacz zmiaza do uogdinie-nia tej obserwacji. W rezuitade - przy spełnieniu wielu warunków - może stworzyć teorię

Teoria ta -jak widzieSśrny wczaśnią-- nadal podlega weryfikacji, czyli musi powrócić do faktów, by móc się z nimi skonfrontować. Dzieje się to tak długa aż zostanie sfafeyffcowana. Tak więc efekt poznania indukcyjnego nie jest ponadczasowy, jest ograniczony do określonej puli warunków.

Celem poznania naukowego, a więc i badań naukowych jest wyjaśnianie, przez które rozumie Sę szacowanie związków między badanymi zjawiskami

Z perspektywy faktów opisanych w teorii konstruujemy badanie faktów empirycznych (istniejących w rzeczywistości edukacyjnej).

+