s12

REALIZM

126

a silą państwa, którą określa zdolność do mobilizacji potęgi narodowej i realizacji celów®. Relacje państwa i społeczeństwa decydują o tym, jaka proporcja narodowych zasobów może zostać przeznaczona na prowadzenie polityki zagranicznej.

I.iczy się więc zdolność przywódców do mobilizowania zasobów ludzkich i materialnych na rzecz realizacji celów danego kraju. Państwa, które potrafią skuteczniej mobilizować potęgę, zyskują przewagę nad tymi, które zrobić tego nic mogą. Jeśli z kolei państwo ma ograniczony dostęp do narodowej potęgi, nie wykorzystuje wszystkich możliwości prowadzenia efektywnej polityki zagranicznej. Zakaria polemizuje z poglądem głoszonym przez zwolenników realizmu defensywnego, którzy twierdzą, że państwa uaktywniają się na scenie międzynarodowej w sytuacji zagrożenia. Z jego badań wynika, że w sytuacji zagrożenia Amerykanie ograniczali swoje interesy, ale gdy czuli się bezpieczni, zwiększali międzynarodowe zaangażowanie i dokonywali ekspansji®.

Thomas J. Christensen definiuje narodową potęgę polityczną jako „zdolność przywódców do mobilizowania ludzkich i materialnych zasobów państwa na rzecz inicjatyw w dziedzinie polityki bezpieczeństwa’’''*. Badacz dowodzi, że zarówno Stany Zjednoczone, jak i komunistyczne Chiny nic miały w połowie XX w. wystarczającej zdolności do mobilizowania zasobów. Wobec tego zainicjowały konflikt między sobą. by uzasadnić niepopularną. lecz konieczną politykę ponoszenia kosztów społecznych w celu przeciwstawienia się zagrożeniu, które w obu wypadkach stwarzał Związek Radziecki. Wykorzystano reakcję opinii publicznej na bezpośrednie krótkoterminowe zagrożenie militarne do uzasadnienia działań w rzeczywistości podjętych na rz.ecz realizacji głównego i długookresowego kierunku polityki bezpieczeństwa®. Badacz twierdzi także, że dylemat bezpieczeństwa między Chinami i Japonią może się zaostrzyć po ewentualnym wycofaniu się Amerykanów z kontynentu azjatyckiego. Działania defensywne na rzecz zapewnienia sobie bezpieczeństwa podejmowane przez jedno państwo, będą postrzegane jako działania ofensywne, prowadzące do spadku poczucia bezpieczeństwa drugiego państwa®. ^{1 2}

Porównanie nurtów realistycznych

Zarówno realizm defensywny, jak i ofensywny utrzymują, że motywem działania państwa na scenie międzynarodowej jest troska o bezpieczeństwo i przetrwanie. Realizm ncoklasyczny twierdzi z kolei, żc motywem tyir jest maksymalizacja realizacji interesów. Według realizmu defensywnego państwa maksymalizują bezpieczeństwo, realizmu ofensywnego - potęgę natomiast realizmu neoklasyczncgo - wpływ⁴⁷. Inaczej niż realiści defensywni i ofensywni, którzy twierdzą, ze czynnikiem sprawczym zachowania państw jest struktura systemu międzynarodowego, realiści neoklasyczni dowodzą. żc państwa w różny sposób reagują na podobne oddziaływania systemowe, a ich działania są motywowane przede wszystkim czynnikami wewnętrznymi².

W perspektywie realizmu defensywnego państwa dążą do równowagi sil. Działają zgodnie z logiką scenariusza najbardziej prawdopodobnego, współpraca międzynarodowa jest łatwiejsza i zależy dl konkretnej sytuacji. Realizm ofensywny utrzymuje z kolei, że państwa dążą do hegemonii i spodziewają się tego od innych. W takim razie postępują zgodnie z logiką scenariusza najgorszego, co czyni współpracę trudną. Realizm ncoklasyczny utrzymuje zaś. żc sposób realizacji celów państwa zależy od jego potęgi i motywów działania. Inną politykę prowadzą państwa status quo, a inną państwa rewizjonistyczne. Współpraca międzynarodowa jest niełatwa, ponieważ państwa kierują się logiką scenariusza najgorszego.

Realiści defensywni twierdzą, że państwa niechętnie zawierają sojusze, ponieważ ogranicza to ich autonomię i swobodę działania. Przystępują do sojuszy jedynie z konieczności, gdy samodzielnie nie są w stanic zapewnić sobie bezpieczeństwa. Realiści ofensywni i neoklasyczni uważają z kolei, żc państwa wykorzystują sojusze do poprawy swojej pozycji w systemie międzynarodowym lub umocnienia hegemonii.

Przytoczone nurty inaczej prognozują przyszły rozwój stosunków międzynarodowych. Realiści defensywni są zdania, że konflikty w stosunkach międzynarodowych będą zalczcć od tego. czy technologia militarna zacznie promować działania ofensywne kosztem defensywnych. Realiści ofensywni przewidują z kolei, żc w przyszłości, tak jak w przeszłości, stosunki międzynarodowe będę zdeterminowane przez konflikt. Realiści neoklasyczni twierdzą natomiast, że przys/le stosunki międzynarodowe są warunkowane przez

Schnult. 2005.

^u Randal 1. Sclwtllcr, Umnmcred Tturots Minca! Constmints on tkt Balancc oj ftwer. Princeton: Princeton Uniwrsity Prc» 2006, v. 6.

1

^M Zakaria. 1998, s. 38-39. ^u Ibidem, s. 9-12.

^M Thomas J. Chrmcnscn, Ustfal Adwrsark*' Grand Strateg. DonursIK MobiUsation, and Sino-•American Confixt. 1947-195S. Princeton: Princeton Unncniiy Press 1996,s. II.

2

Ibidem, s. 6.

⁴⁴ Pauz szerzej Thomas J. Christensen. Ckirta. ilit US-Japan AISiancr. and ihe Sccunty DSemnia tn EastAsia, „International Security" 1999. i 23, nr -i, s. 49-80.