SAMV86

360 Z obserwacji

pagandy, rozpoznawania grup z dużym i małym poparciem i wielu innych celów⁴⁰.

W szkicu tym został zbadany wpływ badań sondażowych na kolektywne i indywidualne wyobrażenia rzeczywistości społecznej, zostały wyodrębnione i opisane se-dymenty sondażowe — treści, które pozostają z sondaży w wyobraźni zbiorowej i w umysłach poszczególnych ludzi.

Sondaże dostarcząją ludziom informacji o innych ludziach i o poglądach społeczeństwa, w którym żyją. Po-zwaląją im rozpoznać ważną dla nich większość w społeczeństwie, policzyć się i porównać się z innymi. Dzięki sondażom zbiorowości o wspólnych, lecz nie wyrażanych publicznie poglądach mogą się przekształcić w świadomą siebie opinię publiczną. Z sondaży pozostaje też ogólna reprezentacja, model społeczeństwa. W wyobraźni społecznęj i umysłach ludzi osadząją się także pojęcia i idee charakterystyczne dla metody sondażowej i opisu sondażowego oraz wciąż nieliczne pojęcia dotyczące opinii publicznej. Zostało też pokazane, na czym może polegać „kreowanie" opinii publicznęj przez sondaże: przede wszystkim na tym, że sondaże nie tylko ręjestrują opinie już ukształtowane, ale także wydobywąją z ludzi inklinacje i nadają im skrystalizowaną, policzalną formę wyników; w takich badaniach łatwo o artefakty. Kreacyjna rola sondaży to także wpływ ich opublikowanych wyników na preferencje i zachowania wyborcze. W „kreacyjnej" roli sondaży nie ma nic makiawelicznego.

Rolę tę trzeba też oceniać porównawczo. Gdyby nie sondaże, to o stanie opinii publicznej sądzilibyśmy na podstawie innych źródeł i innych danych, mnięj reprezentacyjnych i mniej wiarygodnych; wtedy te inne, jakościowo gorsze informacje osadzałyby się w świadomości

⁴⁰ Zob. A. Sułek, Sondaż w oczach polityków. Posłowie SęJ-mu RP o badaniach opinii publicznej. „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny I Socjologiczny" 1995, nr 4, s. 145-157.

Kolektywnej i umysłach ludzkich i budowały inną samo-wiedzę społeczną. Dodatkową zaletą sondaży jest to, że stawiąją one granice propagandzie Ideologów, polityków i publicystów, którzy wypowiadają się „w imieniu społeczeństwa", ale także w swoim własnym Interesie. Produkowane i propagowane przez nich obrazy społeczeństwa zyskują tym samym na realizmie. W odróżnieniu od polityków badacz opinii publlcznąj nie wypowiada się w imieniu społeczeństwa, lecz pozwala mu. by wypowiadało się samo za siebie.