SANY3346

i 8AM"t( Jf-fl, gdzici-=1,3,8, otrzymamy dwanaście leksemów. Oczywife, niah znajdzie się w słowniku regularny leksem przymiotnikowy flay bardziej celowo wydaje się traktowanie słowa s««i w zdaniach /60a-e/ nieeliptyczności, jako przymiotnikowych form wyrazowych. Wymaga'tok?¹'¹* znacznie subtelniejszego aparatu analizy niż stosowany w naszym

3. INNE KATEGORIE SELEKTYWNE RZECZOWNIKA

W podpunkcie 1.2 opisywaliśmy akomodaoję przypadkową w połączenia^, form rzeczownikowych z formami przymiotnika. Oddziaływanie akomodaoyjjj formy rzeczownikowej sprowadzało się do przekazania formie przymiotnikowej przez formę rzeczownikową „własnej” wartości przypadkowej, tj. tranami^ wartości przypadka fleksyjncgo jako wartości kategorii selektywnej.

Formy rzeczownikowe wchodzą również w związki z formami wyrazowymi leksemów rzeczownikowych. Rozważmy przykłady:

/Sł/    /a/ Dziewczyna chirurg zgrabnie otworzyła mu jamę brzuszną,

fb/ Widziałem dziewczynę chirurga.

/©/ Jan interesuje się dziewczynami chirurgami.

/52/    /a/ Maila chłopca ciężko zaniemogła.

fbj Lekarze dziwią się chorobie chłopca, jej Lubimy wszystkich pielęgniarzy chłopca.

W przykładach /61a-c/ formy rzeczownika CHIRURG akomodowane są w zakie- I sie przypadka przez odpowiednie formy dziewczyna, dziewczynę, dziewczynom I (tego typn kouatrukcjedwuiorm rzeczownikowych o zgodnej wartości przypadka fleksYinego sa nazywane anozyc.y \ p v m i — por. Kallas, 1980). Za takim kierunkiem oddziaływania akomodaeyjnego przemawia przykład /61a/, w którym forma czasownikowa uzgodniona jest rodzajowo z formą dziewczyna, nie zaś z formą chirurg. Jest to akomodacja podobna jak w związkach z formami przymiotnika.

Inaczej rzecz się ma z przykładami /52a-c/. We wszystkich występuje forma rzeczownika CHŁOPIEC o wartości dopełniacza. Niemożliwe jest zastąpienie formy dopełniaczowej formą o innej wartości przypadka. Porównajmy przykłady:

/53j    /a/ 'matka chłopcem ciężko zaniemogła

fb/ lekarze dziwią się chorobie chłopiec M lubimy wszystkich pielęgniarzy chłopcu

A więc forma dopełniaczowa jest wybrana spośród form przypadkowych przez odpowiednie formy rzeczownikowe matka, chorobie, pielęgniarzy jako jedynie możliwa. Wprawdzie w niektórych przykładach typu /52a~c/ mogłaby wystąpić

B Es r**®*®*

W .unikowa, ale zawsze można pokazać, że zajmuje ona inną ^Na P^r*y^kład v P^ssgicŁ przykładach:

W

fal Matka chłopcu ciężko zaniemogła.

Ihj Matka chłopca chłopcu ciężko zaniemogła.

\r%

mM dokonać podziału zbioru fi leksemów rzeczownikowych ze względu / ..(jliirotó z forma dopełniacza. Wszystkie standardowe leksemy rzeczowniko-f ^eł-i do klasy 8(Qcn). Lekaemy rzeczownikowe wykluczające dopełniacz '‘„leliczne. Należą tu takie jednostki, jak: JA,.TY, ON, KTO, KTOŚ itp., VbWżo, jeszcze niektóre inne (np. ŚWITANIE). Klasę tę możemy oznaczyć J-pil}: Porównajmy przykłady:

/ $

/a/ *wyręezano się mną chłopca Ib) Wyręczano się ojcem chłopca. /a/ *on chłopca przyszedł Maj [b/ Ojciec chłopca przyszedł tutaj. /a/ *ktoś chłopca śpi

/b/ Szwagier chłopca śpi.

/a/ *świtanie słońca długo trwa

fb I Choroba chłopca długo trwa.

Ze względu na to, że rząd dopełniaczowy wykazują niemal wszystkie rzeczowniki, nie warto zapisywać w słowniku indeksów selektywnego dopełniacza

pny każdym haśle. Warto natomiast podkreślić, że formy dopełniaczowe lek-wg.ćyjżćffzędmikflsych mają dwie różne wartości dopełniacza selektywnego. Porównajmy przykłady:

m

la/ Nie znoszę kolegów tego chłopca.

/b/ Nie znoszę kolegów konkurentów tego chłopca.

PełDy opis formy kolegów w zakresie kategorii przypadka fieksyjnego i selektywnego wygląda następująco:

W

kolegów(gen; Oen, Gen')

gdzie gen jest wartością przypadka fieksyjnego, Oen jest „przepisaną” (transmitowaną) wartością przypadka fieksyjnego, narzucaną drugiemu rzeczownikowi w połączeniu apozycyjnym, Oen' zaś — wartością przypadka selektywnego przysługującą wszystkim formom leksemów rzeczownikowych w związku z formami innych leksemów rzeczownikowych j wszystkim, a więc także formie dopełniaczowej.

Niektóre leksemy rzeczownikowe mają dodatkowo własne wymaganiajkłąd-* niowe, różne od omówionych dotychczas. Należą tu przede wszyśfEm nazywa ją-

167