Scan 53

2. Kiąd: Odontoitomatida

Rząd OdontoitomaiuU obejmuje r.iowlclką grupę (kilkadziesiąt gatunków), doić drobnych i lekko spłaszczonych orzęsków. pokrytych sztywnym panccrzykiem. Mi)) one różnorodne kształty przypominające hełmy rycerskie (ryc. 741). Strefa adoralna u OdontoilomctfcŁa Jest krótka i ogranicza się do 8-9 membranę!!!; brak Jest całkowicie membrany falującej. Orzęsicme somatyczne Jest zredukowane do niewielkiej liczby rozrzuconych rzęsek.

Zaliczane tu gatunki występują w sapropelu, odżywiają się bakteriami sutkowymi l mogą być dobrym biologicznym wskaźnikiem Siarkowodoru. Najbardziej znane gatunki to Sajwodimum dentotum z zębatymi wyrostkami w dolnej części pancerzyka i EptUttlla enticjworum o kształcie przypominającym grecki hełm.

3. Rząd: Oligotrichida

Orzęski zaliczane do rzędu Olijotrichida charakteryzują się prawie całkowitą redukcją orzęsienia somatycznego oraz rozwojem strefy ado-ralnych membranclll (AZU). Zazwyczaj strefa ta jest podzielona na dwie części: jedna — złoZooa z doskonale widocznych dużych membranełli tworzy wieniec wokół przedniego końca ciała i słuty zarówno do zdobywania pokarmu, Jak ł do poruszania się orzęaka. a druga składająca się z mniejszych mcbranclll prowadzi do cytostomu Błona falująca Jest utworzona przez jeden rząd kinct. Stomatogeneza odbywa się spokinctralnle. Rząd OłipoiricAida dzieli się na dwa podrzędy.

I. Padfiąd: OH(*lłl«hlna

Do tego podrzędu *ą zaliczane małe kuliste lub owoidalne ClUiM o orzęsientu somatycznym zredukowanym do kilku tub kilkunastu clrri, mających postać sztywnych szczecinek. Strefa adoralnych membranełli jest wyraźnie dwuczęściowa, a przedni wieniec słuZy także jako narząd rucha. Dolna część komórki u szeregu gatunków posiada twardą pance-rzykowatą osłonkę, niekiedy (np. rodzaj Ton(o*u) moZe b}'ć wyposażona w długi cytopłazmatyczny, kurczliwy ogonek.

Większość gatunków OiigotrtcAias występuje w morzu, część w wodach słodkich. Są to zazwyczaj gatunki pełagiczne, łub występujące w- strelie przydennej. gdzie poruszają się skokami. Spośród gatunków ino rak ich modna wymienić Strombitffum inorul.it u ei (ryc. 74G), Orzęski te występują w strefie przypływów i zamieszkują kałuże, powstające po wycofaniu się z morza. Okres ich aktywnego łyda trwa kilka godzin /. nadejściem przypływu opadają na dno i incyslują przytwierdzając się do podwodnych przedmiotów. Unikają w ten sposób spłukania przez fale w czasie przypływu. Gatunkiem morskim posiadającym pancerzyk jest Laboea pulchrutn z Morza Północnego.

Najbardziej znanym gatunkiem wód słodkich Jest llaltena jrrandmełło (ryc. 74F) o kulistym kształcie ciała t długich szczecinkach, tyjąca w pc-Ugialu I poruszająca Jię charakterystycznymi skokami.

Z. PeZriad: TMIsnlos

Należące tu orzęski są wydłużone i żyją w domkaeh. z których wystaje tylko przednia część zwierzęcia z wielkim kołnierzem membranełli Domki, zbudowane z pscudochityny są zazwyczaj inkrustowane różnymi elementami, najczęściej kokkołitami wścłowców z rzędu Prymitejlida. które itanawią częsty pokarm Tmnnnina. Kształt, wielkość I architcktomka domku mają znaczenie diagnostyczne. Sam orzęsek dość luźno tkwi w swoim domku. do którego Jest przytwierdzony w-yrestem ogonowym, ritstlitnma są bardzo kurczliwe i mogą całkowicie chować aię wewnątrz domku.

Strefa mcmbranclU adoralnych jer. podzielona na dwie części, a wieniec otaczający przedni koniec zwierzęcia służy takie do pływania. Pomiędzy membrancllami występują niewielkie wyrosły pellikuli zwane tentakulami, o dotychczas nieznanej funkcji. Orzęsienle somatyczne Jest zredukowane do kilku małych grup rzęsek albo w ogóle nic występuje.

Podrząd Tmimnina jest bardzo obszerny i obejmuje około łOOO gatunków — są to zarówno formy pclagsczne. Jak i występujące w strefie przydennej. Tintinninc to prawie wyłącznie gatunki morskie, np. Tin-iinnu,-Aiu zcstncoaa występujący w wodach przybrzeżnych Oceanu Atlantyckiego (ryc. 74łł). Jedynie nieliczne gatunki występują w wodacli słodkich, np. Codonełla crataeru. mająca domek * ziarenkami piasku. vry-rtępjjąca w jeziorach Europy.

Tiatinitina są jedynymi orzęskami. które zachowały się w stanie kopalnym. aą znane x górnej Jury.

4. Rząd: llypolrichtda

Orzęski zaliczane do rzędu f/ypoIrichKtj są spłaszczone grzbietowo-• brzusznie i zazwyczaj wydłużono. Ich orzęsienic ma bardzo swoisty charakter i składa słę z dużej strefy membranełli adoralnych znajdujących *lę w przedniej części komórki i prowadzących do cytostomu oraz ctzn ułożonych w charakterystyczne rzędy lub grupy, zajmujące brzuszną itronę ciała. Natomiast po tlronie grzbietowej znajdują się rzędy rzadko

239

234