Scan0030 4

okresu, a równocześnie także głównq liczbę kwantową.

C. W każdym okresie elektrony zaczynają wypełniać orbitale y, a okres kończy się po wypełnieniu orbitali p. Z tego powodu można również układ okresowy podzielić na części, w których wypełniają się te same typy orbitali (rys. 13).

Rys. 13. Wypełnianie jednakowych typów orbitali

Jedyny wyjątek stanowi hel, który ze względu na swe właściwości chemiczne zaliczany.jest do gazów szlachetnych.

D. W kierunku pionowym tabela podzielona została na osiem podstawowych grup pierwiastków (ny¹—np⁶) oraz szeregi pierwiastków przejściowych. W przypadku pierwiastków przejściowych należących do szeregów mówimy również o grupach, np. grupie miedzi, cynku. Podstawowe grupy pierwiastków są identyczne z grupami głównymi układu okresowego pierwiastków Mendelejewa, a grupy przejściowe odpowiednio z podgrupami tego układu.

Dla każdej z podstawowych grup pierwiastków charakterystyczne jest to, że liczba elektronów walencyjnych odpowiednich pierwiastków zgodna jest z numerem grupy. Na przykład:

—    wszystkie pierwiastki grupy pierwszej mają jeden elektron walencyjny umieszczony na orbitalu y, tj. ns¹:

H:    ly¹    Rb:    5s*

Li:    2s^x    Cs:    ós¹

Na:    3^^    Fr:    7s^l

K:    4y*

—    wszystkie pierwiastki grupy szóstej mają sześć elektronów walencyjnych, umieszczonych na orbitalach y i p, tj. ns² np⁴;

O:    2y²2p⁴    Te:    5y²5p⁴

S:    3s² p⁴    Po    6y²6p⁴

Se:    4y²4p⁴

Liczba elektronów walencyjnych pierwiastków grup głównych zgodna jest z numerem danej grupy.

E. Nazwa pierwiastków wewnątrzprzejściowych (lantanowców i aktynowców) uzależniona jest od poprzedzającego je pierwiastka. Pierwiastki występujące za lantanem nazywają się więc Iantanowcami (pierwiastki podobne do lantanu), a pierwiastki występujące za aktynem — aktynowcami.

Istnieją trzy szeregi pierwiastków przejściowych. W pierwszym z nich (Sc, Ti, V, Cr, Mn, Fe, Co, Ni, Cu, Zn) orbitale 3d zapełniane są przez jeden do dziesięciu elektronów, orbital 4s zapełniony jest przez dwa, wyjątkowo jeden elektron.

W drugim szeregu pierwiastków przejściowych orbitale 4d zapełniane są przez jeden do dziesięciu elektronów, przy czym orbital 5^ zapełniony jest przez dwa, wyjątkowo przez jeden elektron.

W trzecim szeregu zaś zapełniane są analogicznie orbitale 5d, a na orbi-talu 6s pozostają dwa, wyjątkowo jeden elektron.

W atomach pierwiastków wewnątrzprzejściowych ostatnie elektrony wypełniają orbitale /. Są to odpowiednio orbitale 4/ dla lantanowców i 5/ dla aktynowców.

W długim układzie periodycznym nie są podane wyjątki od prawidłowego wypełniania orbitali przez elektrony niektórych pierwiastków. Wyjątki te znaidziecie w załączniku III.

Dla niektórych grup pierwiastków stosowane są dotąd nazwy tradycyjne (popularne). Niektóre z nazw najczęściej używanych podane są w tabeli 11.

Tabela 11

Nazwa popularna	Grupa pierwiastków
metale alkaliczne	Li, Na, K, Rb, Cs, Fr
• metale ziem alkalicznych	Ca, Sr, Ba, Ra
tlenowce (siarkowce)	O, S, Se, Te, Po
chlorowce	F, Cl, Br, I, At
gazy szlachetne	He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn
pierwiastki ziem rzadkich	Sc, Y, La i dalej pierwiastki o liczbach atomowych 58 do 71
lantanowce	pierwiastki o liczbach atomowych 58 do 71
aktynowce	pierwiastki o liczbach atomowych 90 do 103
transuranowce	pierwiastki znajdujące się po uranie
platynowce	Ru, Rh, Pd, Os, Ir, Pt

57