scan0171

280

Tablica 22.1

Podział kosztów wytwarzania

Koszty bezpośrednie	Koszty pośrednie
Surowce Energia i paliwa Woda technologiczna Robocizna — pracownicy instalacji Magazynowanie Nakłady inwestycyjne (amortyzacja)	Zarząd i administracja Marketing, zbyt. transport Prace badawcze i rozwojowe Kontrola laboratoryjna Remonty i konserwacja Obsługa finasowa (kredyty)

W tablicy 22.2 zestawione przykładowe dane o udziale głównych elementów kosztów dla wybranych technologii biochemicznych.

Tablica 22.2

Porównanie przykładowych udziałów kosztów bezpośrednich [%]

Technologia	Surowiec	Inne składniki pożywki	Energia, woda technologiczna	Robocizna	Amortyzacja
Biomasa bakterii z metanolu	47	27	14	5	7
Biomasa z ługu posiarczynowego	17	38	25	11	9
Drożdże z melasy	35	15	16	9	25
Etanol	60	4		4	14
Biogaz	-	-	27	6	67
L-lizyna	12	35	9	14	29
Penicylina G	45-65		20-40	5-10
Kwas cytrynowy	26	24		10

22.1.1. Koszt surowców

W wielu technologiach koszty surowców stanowią najważniejszą pozycję bezpośrednich kosztów wytwarzania i wynoszą od 30% do 70%. Wśród surowców najważniejsze są źródła węgla. Typowymi surowcami, stanowiącymi źródło węgla są produkty pochodzenia naturalnego, głównie z przemysłu rolno-spożywczego. Najważniejsze z nich to melasa, skrobia, celuloza. Ich ceny zależą od lokalnego rynku oraz polityki gospodarczej i podatkowej państwa.

Poza ceną danego surowca należy także uwzględniać koszty magazynowania i przygotowania surowca do produkcji. Koszty te zależą od rodzaju surowca, jego własności oraz wymagań procesu technologicznego. Substraty stałe, zwłaszcza pyliste, muszą być przetrzymywane w pomieszczeniach suchych, aby zapobiec ich zbrylaniu lub sklejaniu. Niektóre roztwory o dużym stężeniu substancji stałych muszą być przetrzymywane w podwyższonej temperaturze, aby zapobiec wytrącaniu bądź krystalizacji fazy stałej.

Dobór odpowiedniego medium dla danego procesu biotechnologicznego jest zwykle efektem kompromisu. Podstawowe kryteria wyboru medium przedstawiono w rozdziale 5. Kryteria te mają jedynie cząstkowy charakter, gdyż decydujące znaczenie mają ogólne koszty wytwarzania przy zastosowaniu wybranego surowca. Może być opłacalne zastosowanie surowców, które co prawda nie zapewniają największej wydajności, ale dzięki bardzo niskiej cenie na rynku lokalnym pozwalają wytwarzać produkt po niskich kosztach.

Względy ekonomiczne sprawiają, że wiele materiałów odpadowych jest rozpatrywanych jako potencjalne źródła węgla w procesach biotechnologicznych. Ich zastosowanie często jest ograniczone dodatkowymi kosztami, które należy ponieść, aby dostosować dany materiał odpadowy do potrzeb technologii biochemicznej.

Koszty składników mineralnych stanowią zwykle nieznaczną część kosztów surowców. Jednakże koszty te odgrywają istotną rolę w technologiach produktów spożywczych oraz farmaceutyków.

22.1.2. Koszty aparatury

Koszty aparatury w przemysłach przetwórczych są zwykle wysokie. Wynika to nie tylko ze skomplikowania tej aparatury, ale również związane jest ze skalą produkcji. W masowej produkcji biotechnologicznej stosowane są aparaty o pojemności do kilkuset m³. Fermentory, aczkolwiek bardzo ważne dla prowadzenia procesów biochemicznych, nie są jedynymi i często nie najbardziej kosztownymi aparatami w instalacji technologicznej.

W tablicy 22.3 przedstawiono przykładowe dane dotyczące kosztów inwes-tycyjnych instalacji do produkcji penicyliny.

Koszty aparatury rosną potęgowo wraz z jej rozmiarami