Scan07

XVIII SĄDY KRYTYCZNOLITERACKIE

l508 r.). Wyd^ani^e to, oparte na jednej z nie najlepszych kopii kodeksu paryskiego, służyło jako podstawa dla wielu kolejnych Wydań Poetyff.LPX.ZQZ ponad trzy wieki, dopóki Vahlen nie wykazał wyższości najstarszego rękopisu paryskiego (A) (Parisinus). Jego wydania wraz ^z łacińskimi komentarzami i studiami na temat Poetyki są oceniane jako jedno z najtrwalszych i największych osiągnięć    XIX wieku.

r yy _rok_U 1934 edycje Vahlena zostały godnie zastąpione przez opatrzone obszernym komentarzem filologicznym wydanie Poetyki Alfreda Gudemana, który przy ustaleniu tekstu w pełni wykorzystał zarówno rękopis arabski w łacińskim przekładzie Tkatscha, jak komplet rękopisów greckich łącznie z reprezentującym niezależną tradycję rękopisem Riccardianus 46 (B).    > •, ,

^ Podkreślając zasługi filologii niemieckiej, nie wolno pominąć milczeniem klasycznych wydań Poetyki Ingrama Bywatera (Oxford 1896¹IV ed. 1909), a zwłaszcza ostatniego, wykorzystującego w pełni zarówno całą tradycję rękopiśmienną, jak światowe osiągnięcia nauki krytycznego wydania Rudolfa Kassela (Oxford 1965). Ustalony przez niego tekst stanowi równocześnie podstawę dla opatrzonego doskonale wyważonym komentarzem teoretycznoliterac-kim wydania U. W. Lucasa (Oxford 1968), z którego korzystano przy niniejszym przekładzie na język polski.

III. SĄDY KRYTYCZNOLITERACKIE PRZED ARYSTOTELESEM

; p₀ pi_atona. Trudno byłoby wskazać początek historii krytyki literackiej w starożytnej Grecji. Zanim przekształciła się dzięki geniuszowi Arystotelesa w naukę traktującą o prawidłowościach sztuki literackiej, o zasadach budowy, składnikach i podstawach oceny dzieła literackiego, istniała od dawna instynktownie w pracy twórczej, ^w formie pewnych spostrzeżeń i opinii wypowiadanych mimochodem przez poetów oraz w nie sformułowanych kryteriach rozstrzygania licznych na terenie całej niemal Grecji kon_v kursów poetyckich. Lud, w którego życiu religijno-społecznym i wychowaniu poezja odgrywała tak doniosłą rolę, musiał niewątpliwie często dyskutować na jej temat. Echa takich dyskusji są bardzo wyraźne również w Poetyce Arystotelesa, gdy nawiązuje on do sporu o miejsce narodzin komedii, i tragedii (1448^a 30), do polemiki na temat roli fabuły i charakterów w dramacie (1450*15- 38), czy na temat właściwego dla tragedii zakończenia (1453^d24). Wspomina też o surowości współczesnych sobie krytyków dramatycznych (1456^a5), ustosunkowuje się do zarzutów stawianych twórczości Homera w aspekcie moralno-etycznym i literackim (1460 i nn.).

Chociaż Arystoteles jako twórca teorii dramatu i sztuki literackiej nie miał bezpośrednich wzorów, jakimi dysponował np. w swych wykładach na temat retoryki, atmosfera ożywionej i długotrwałej dyskusji o wartości poezji, negacja jej walorów poznawczych i wychowawczych w dialogach Platona, a zwłaszcza bujnie rozwijająca się w epoce klasycznej twórczość poetycka, mogły stać się wystarczającą inspiracją do podjęcia naukowego opracowania zasad sztuki poetyckiej.

Aby ocenić bardziej obiektywnie zasługi Arystotelesa w położeniu naukowych podstaw teorii literatury i lepiej zrozumieć zakres jego zainteresowań sztuką poetycką/należy przynajmniej pobieżnie zapoznać się z historią rozwoju krytyki literackiej przed jego^wystąpieniem. Nasze źródła w tym zakresie aż do V wieku p.n.e. włącznie są jednak bardzo skromne. Z najstarszej epoki (w. VIII- VII) poza pewnymi refleksjami, które można odnaleźć w twórczości Homera i Hezjoda, nie posiadamy żadnych źródeł. Wiek VI dostarcza trochę wymownych fragmentów z wypowiedzi takich filozofów, jak Ksenofanes, Heraklit, Pitagoras. Nieco więcej informacji na ten temat dostarczają Pindar i poeci komediowi V wieku, a następnie sofiści i filozofowie.. (Protagoras, Prodikos, Gorgiasz, Demokryt). Są to zresztą źródła bardzo fragmentaryczne. Pewne ich uzupełnienie stanowią jedynie uwagi Plutarcha i Dio-