Tabela 1.1. Podstawowe kryteria klasyfikacyjne dowodów księgowych
KRYTERIUM |
PODZIAŁ |
CHARAKTERYSTYKA |
LICZBA OPERACJI |
pojedyncze |
dotyczące jednej operacji gospodarczej |
zbiorcze |
dotyczące kilku operacji gospodarczych - najczęściej tego samego rodzaju | |
ŹRÓDŁO (PODSTAWA) |
pierwotne (źródłowe) |
podstawa - pierwotne operacje gospodarcze |
wtórne |
podstawa - wystawione na podstawie dokumentów pierwotnych | |
ZASTOSOWANIE |
dyspozycyjne |
zawierające bezpośrednie polecenie wykonania |
wykonawcze |
zawierające informację o przebiegu wykonania | |
mieszane |
łączące cechy dokumentów dyspozycyjnych i wykonawczych -polecenie i informacja o wykonaniu | |
WYSTAWCA |
obce |
wystawione przez obce jednostki gospodarcze: kontrahentów, banki itp. |
własne |
wystawione wewnątrz danej jednostki na własne i cudze potrzeby | |
ODBIORCA |
wewnętrzne |
użytkownicy wewnętrznych jednostek organizacyjnych |
zewnętrzne |
dowody przekazywane na zewnątrz -kontrahentem, bankom itp. | |
RODZAJU OPERACJI |
dotyczące obrotu zapasami |
dowód przyjęcia (PZ), wydanie wewnętrzne (RW), przesunięcie międzymagazynowe (MM), zwrot wewnętrzny (ZW), dowód wydania WZ, faktury |
dotyczące obrotu środkami trwałymi |
przekazanie środka trwałego (PT), przyjęcie środka trwałego (OT), likwidacja środka trwałego (LT), faktury | |
dotyczące kosztów osobowych |
listy obecności, karty pracy, wynagrodzeń, raporty, listy plac itp. | |
dotyczące obrotu pieniężnego |
kasa przyjmie (KP), kasa wypłaci (KW), wyciągi bankowe (WB), czeki, weksle, polecenia przelewu itp. | |
dotyczące rozrachunków |
faktury, noty |
Źródło: T. Kiziukiewicz, Rachunkowość - zasady prowadzenia po nowelizacji ustawy o rachunkowości, Wrocław 2001, s. 83 oraz D. Misińska, Podstawy rachunkowości, Warszawa - Wrocław 2000, s. 30-33.
Każda operacja gospodarcza musi być uzasadniona odpowiednim dokumentem, zawierającym jej opis, dopiero na tej podstawie może zostać zapisana na kontach, a więc zaksięgowana. Bez dokumentu nie może nastąpić żaden zapis księgowy, tylko księgowość oparta na rzetelnych dokumentach może być uznana za prawidłową, a więc posiadającą moc dowodową w sprawach spornych.
• dokumenty własne zewnętrzne sporządzane przez daną jednostkę dla osób trzecich, np. faktury dotyczące sprzedaży i noty korygujące wysłane odbiorcom. Cechą tych
16