scs36

hukiem) ^ scs. bez Ajegoze obok bez ńcgoźc itp. Przykłady powyższe wskazują, że spółgłoska płynna (półotwarta) nie stanowiła zapory przed spalatalizowaniem s w .( i z w z pod wpływem oddzielonego /.

.SI l>i ^ t>l\ bj ^ bl'. vj >-ri. mi > mi. np. ps. *kupjq > scs. kuplą, por. ros. kupili, poi. kupią', ps. *ljubjq ^ scs. lubią, por. ros. iubiu, poi. lubią] ps. *lovją i? scs. lovl'ę, por. ros. lonlu, poi. łowią] ps. *prijemjq, *prijemjcH ^ scs. prijemię, prijemldi 'przyjmę’; ps. * ze w ja ^ scs. zeinia, por. ros. zetnia, poi. ziemia itp. W podanych przykładach występuje tzw. / cpcntctycznc, czyli wstawne (wtrącone) ni jędzy, spółgłoskę wargową a /, przy czym ta ostatnia zostawia zmiękczenie i jmika. Dodać trzeba, że warunki do powstania I wstawnego były w całym paradygmacie niektórych rzeczowników r.ż„ tematów -ja- (por. zeinia, kropią, grobia, lovia) oraz czasowników koniug. III tematów -je- (por. prijemię, prijemieli itp.), w koniug. IV / wstawne mogło powstać tylko w 1. sg. praes., gdyż w tej formie powstawało niezgioskotwórcze i, por. lubię, ale lubili itd., bez i.

- Ja L> wisko i. ws t a wn ego _| i o sp (t ł g ł oskaęji wargowych przed dawnym j jest znan c w szerszym zakresie językom wschodnio- i południowoslowiańskirn, chociaż w tych drugich zostało później ograniczone tylko do języka scrbochorwackicgo i słoweńskiego, natomiast w bułgarskim i macedońskim zanikło. W języku polskim zachowały się przykłady Jjm spółgłoskach wargowych na końcu niektórych rzeczowników, por, kropki, i>robJa,_niemawlę,^\var(rwcjgrable (literackie grabie), oraz w nazwach miejscowych, np. Lublin, Lubią itp. W nagłosie możemy spotkać / w czasownikach j rzeczownikach, np. pluć, pluskać, bluźnić, bluszcz itp.

c. Palataliracja grupy /«’<’ (g'i)

(irnpa kt. pochodząca bądź to z dawnej grupy kt, bądź też z gt w wyniku ubcz-dźwięc znirniag przed /,_ulegała zmiękczeniu pod wpływem następujących samogłosek przednich ?, u, e i rozwinęła się różnic w poszczególnych językach słowiańskich. Zmiana Ja jest młodsza od poprzednio omówionych palatalizacji i przypada na końcowy -jużjłkrcs rozpadu języka ps.

W języku scs., bułgarskim i w związanych z nim dialektach macedońskich ns, grupa miękka k't' przeszła w //, a więc podobnie jak grupa tj] dzisiejszy język macedoński literacki (na terenie Jugosławii) ma /?’. W języku polskim odpowiednikiem scs. If jest c, a w rosyjskim r'. A oto porównawcze zestawienie niektórych przykładów:

ps.	scs.	poi.	ros.
* pchli, por. *pekę	pełli, por. peką	pice, por. pieką	peć, por. pęku
*mokti * mogli,	moll i, por. tnogę	móc, por. mogą	moc, por. mogu
por. *mogq
*noktb	nostb	noc	noć
*mohlf. < *tnogłh	nuńth	moc	moć

' Por. slowac., czes., luż. r, brus., ukr., s!e. r, sch. c.

Ćwiczeni o 5

1. Tekst do przeczytania, przetłumaczenia i objaśnienia podany jest częściowo w postaci nienormalizowanej, mianowicie nie uzupełnia się w nim j, np.€CTTD = jest*,

a także pisze się tylko jed wymowę i transkrypcję tylko w małym stopniu

Zogr. Mt. VII: (17) BbCt nAOA'bl TbATI TBOpUTT. (3)BAA>KGNH NMLUTHI.AC*, (6)N£.ĄAAHTe C BATA Aro H TTAO OAGWAA. Zogr. CA. Zogr. Mt.V:(l8)rmCMA

in znak t> na i i ja. Należy zatem zwrócić uwagę na właściwą odnośnych wyrazów. Zdania z zabytków scs. są niekiedy uproszczone.

<0 Ap>'k^;BO AOBpO riAOA^I AOtp'bl TBOpHT-b, Ck ^TAO AptBO

Mar.Lk; xvi: (t9) HAOBt> kt gambit r>'t> botmt. Zogr. Mt.V: /COMb, t>K0 TfyCb £CTT U'1'.CApbCTBO N€6£CbCK0£. Zogr. Mt. VII: TbCOWb. Zogr. Mt.vi: (25) AOyUJA BOAbUJM €CTT> nHipTA ]. X\: (10) AUJT6 AM KTTO 2COAMTT ŃOIlJTMt*, nOT'bKH£TT> €A11N0. Ali GAHNA MpbTA NG U pijMA^TT OTT gAKONA.

formy przymiotników, zwrócić uwagę na odmianę rzcczowną złożoną) i podać charakterystykę tych dwu typów odmian.

2.    Objaśnić w tekście (niezłożoną) i zaimkową

Niektóre przykłady:

niczlożonej według deki. drive.se lub drfaa dobra;

dobro w połączeniu drfyo dobro (Mt. VII, 17) — N sg. n. — przymiotnik odmiany I, twardotematowej; G sg. dobra, w^rraz z rzeczownikiem: przymiotnik pełni tu funkcję przydawki przedmiotu bliżej nieznanego (nieokreślonego), co wynika z kontekstu; chodzi tu o wszelkie (każde, różne) drzewo, a nie o jikieś konkretne, bliżej znane drzewo;

)i—N sg. n. przymiotnika w odmianie złożonej; jest tu poświadczona funkcja przydawdei do przedmiotu bliżej określonego: cisarbslro ne-besbskoje 'królestwo niebieskie’; chodzi tu o jedno, jedyne i wiadome królestwo mieszczące się w niebie; G sg. przymiotnika może mieć postać tiebeshskajego lub tirhcsbska-ago (zanik j i asymilacja samogłosek), lub nawet nebesbskago (kontrakcja aa w jedno a)\

bogath (Mar. Łk. XVI, 19) w połączeniu hi bogatb — N sg. m. przymiotnika formy rzeczowncj według deki. I twardej w funkcji orzecznika; łącznik (copula) jest użyty w formie czasu przeszlcg > od byli: bi 'byk; poza tym z kontekstu wynika, że chodzi

0    pewnego, jakiegoś czh wieka, który jest podmiotem zdania: 'pewien (jakiś) człowiek by i bogaty’;

niHtt (Mt. V, 3) — P p|. nu przymiotnika odmiany złożonej; N sg. niłtijb (ni-lin) -<1 niS/i.jb, a w formie niczlożonej mili,; przymiotnik pełni tu scknndarriie funkcję podmiotu w zdaniu, por. przekład: błogosławieni ubodzy duchem', funkcję orzecznika pełni imiesłów błaźetii.

3.    Odmienić przyrnktnik w połączeniu z rzeczownikiem lub z rzeczownikiem

1    zaimkiem, np. występujący w tekście związek: dr ero dobro lub vbs’jako drhio dobro, Zbło drhio, rfsarbstro nebeshskoje itp.

4.    Objaśnić niektóre rzeczowniki i zaimki występujące w połączeniach z przymiotnikami.

5.    Podać zasady stopniowania przymiotników (compar., supcrl.) i sposób odmiany comparatiwu; objaśnić w tekście formę compar. bohsi\ porównać scs. konstrukcję składniową 6o/6f/!-(-gcn. ,z polską konstrukcją większa -f od z gen.: duła bolbłi

69