606616598

146 KS. PIOTR TOCZEK

Bez znaczenia pozostały wówczas ostre protesty ze strony delegatów rządu polskiego Ignacego Paderewskiego i Romana Dmowskiego. Nie uwzględniono też sprzeciwu strony niemieckiej. Komisji do Spraw Polskich zlecono opracowanie projektu statutu Wolnego Miasta Gdańska.

2. Postanowienia traktatu wersalskiego

Postanowienie utworzenia Wolnego Miasta Gdańska zawarte jest w dziewięciu artykułach jedenastego działu drugiej części traktatu pokojowego. Aktu podpisania dokonano 28 czerwca 1919 roku w Wersalu pod Paryżem^{1 2 3 4 5 6 7}. Owe dziewięć artykułów decydowało wówczas, że obszar obejmujący wtedy 1893 km² i 355.760 mieszkańców utworzy Wolne Miasto pozostające pod opieką Ligi Narodów. Opiekę tę reprezentować będzie przebywający na stałe w Gdańsku Wysoki Komisarz Ligi Narodów. Gdańsk został zobowiązany do uchwalenia własnej konstytucji⁸. Tym samym na mocy traktatu wersalskiego Niemcy zrzekły się na rzecz Głównych Mocarstw Sprzymierzonych i Stowarzyszonych (Anglia, Francja, Włochy, Stany Zjednoczone Ameryki, Japonia) wszystkich praw i tytułów do terytorium objętego szczegółowo granicami wyznaczonymi w artykule 100 Traktatu Wersalskiego. Równocześnie na mocy artykułu 104 zapewniono, że państwo Polskie posiadać będzie konieczne i odpowiednie dla jego stanowiska, jego potrzeb gospodarczych i rozwoju żeglugi, prawa celne, portowe i komunikacyjne. Ludność narodowości polskiej zajmie w Wolnym Mieście równorzędne z pozostałą częścią ludności stanowisko i korzystać będzie ze stałej opieki i ochrony władz polskich⁹.

Te ogólnikowe postanowienia artykułu 104 traktatu pokojowego miały uzupełnić szczegółowe umowy polsko-gdańskie. Zawarto dwie takie umowy. Jedną podpisano w Paryżu 9 listopada 1920 roku, a drugą w Warszawie 24 października 1921 roku¹⁰. Jednakże obie umowy, zarówno Konwencja Paryska jak i Umowa Warszawska, nie wyczerpały wszystkich zagadnień. Były one w zasadzie jednak niekorzystne dla Polski wobec sprytnych roszczeń niemieckich szowinistów, popieranych mniej lub więcej jawnie, przez kilku czołowych mężów stanu, byłych człon-

1

iSt. Kutrzeba, dz. cyt., 193, por. M. Pelczar, dz. cyt., 158.

2

⁸ St. Dziewulski, Ludność Wolnego Miasta Gdańska, Ekonomista 3(1924)

3

52 jpoT. St. Kutrzeba, dz. cyt., 193—194; Zbiór dokumentów urzędowych do

4

tyczących stosunku Wolnego Miasta Gdańska do Rzeczypospolitej Polskiej, I,

5

1918—1920, Gdańsk 1923, 100—111, II, 1921—1923, Gdańsk 1924, 69 i 103.

6

⁸ (Wyciąg Traktatu Pokoju między Mocarstwami Sprzymierzonymi i Stowarzy

7

szonymi a Niemcami, podpisanego w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 r., ks. A. Ba-

8

ciński, dz. cyt., Aneksy źródłowe, 104; por. M. Pelczar, dz. cyt., 158.

9

¹⁰ Zbiór dokumentów urzędowych, I, 1918—1920, 100—>111, II, 1921—1923, 69 i 103; Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej 1922 r., 13, poz. 117, 11; por.

10

M. Pelczar, dz. cyt., 158—159.