606616611

158 KS. PIOTR TOCZEK

ło. Kaplica ta oddana do użytku 4 lipca 1937 mieściła się w Domu Polskim. Dzięki zabiegom ks. Franciszka Rogaczewskiego został tu założony stały punkt duszpasterski dla Polaków. Ich opiekunem był ks. Józef Dy-dymski. Również Polonia sopocka posiadała swoją kaplicę pod wezwaniem Wniebowzięcia Matki Najświętszej, oddaną dla celów kultu religijnego 24 listopada 1935 roku. Pracą duszpasterską kierował ks. Władysław Szymański.

W wyniku interwencyjnego referatu ks. Franciszka Rogaczewskiego na Pierwszym Synodzie diecezji gdańskiej, odprawiano nabożeństwa z polskim kazaniem i polskimi śpiewami również w innych kościołach gdańskich. Były to: w Gdańsku kościół Sw. Mikołaja, Sw. Józefa, Sw. Brygidy; w Gdańsku-Wrzeszczu kośc ół Najświętszego Serca Jezusowego, kościół w Gdańsku-Brzeżnie, w Gdańsku-Oliwie katedra, w Sopocie kościół Gwiazdy Morza oraz kościoły w miejscowościach: Sw. Wojciech, Trąbki Wielkie, Pogorzała Wieś, Kałdowo i Piekło⁵⁵. Nabożeństwa polskie w kościołach św. Brygidy i Sw. Józefa odprawiano tylko sporadycznie, natomiast w parafiach wiejskich według ustalonego terminarza⁵⁶. Pomimo, że istniały dwa samodzielne polskie kościoły i kilka kaplic, to jednak odczuwano brak podstawowych praw dla polskich księży i wiernych. Wynikało to stąd, że ludność polska kanonicznie należała do parafii zarządzanych przez proboszczów narodowości niemieckiej. Dlatego też główny referent ze strony polskiej na Pierwszym Synodzie gdańskim poruszył sprawę rozszerzenia zakresu duszpasterstwa wśród Polaków. Postulowano również, by duchowni uczyli się języka polskiego⁵⁷. Ustawodawstwo Pierwszego Synodu zmierzało do większej autonomii duszpasterstwa ludności polskiej, jak również i jego rozbudowy. Wyrażono życzenie, by nabożeństwa polskie wprowadzić w wielu parafiach liczniej zamieszkałych przez Polaków a kazania w czasie Mszy św. wygłaszane były tam w języku polskim.

Referat ks. Franciszka Rogaczewskiego został przyjęty bardzo pozytywnie. Świadczy o tym fakt, iż zgodnie z postulacją Synod zaaprobował wydanie polskiego śpiewnika, modlitewnika oraz katechizmu⁵⁸. Ks. biskup Edward 0’Rourke wydał nawet zarządzenie, aby wszyscy duszpasterze opanowali język polski. Chociaż uchwały I Synodu gdańskiego były optymistyczne, to jednak sytuacja Polonii gdańskiej nękanej wzrastającą falą germanizacji była ciężka. Doskonale zdawał sobie z tego sprawę biskup Edward 0’Rourke. Początkowo jego stanowisko aprobowali przedstawiciele katolickiego, niemieckiego Zentrum. Niebawem jed-

⁵⁵ Ks. Fr. Rogaczewski, dz. cyt., 105. Por. ks. A. Baciński, dz cyt., 75—74; por. MOG 8 (1964) 228 i 12 (1968) 193.

^£a RPGd — A. Makurath.

⁵⁷    Ks. Fr. Rogaczewski, dz. cyt., 105—106.

⁵⁸    Tamże, 108, 120.