606616607

154 KS. PIOTR TOCZEK

dotychczasowy administrator apostolski w Gdańsku ks. biskup Edward 0’Rourke. Ingres odbył się 1 czerwca 1926 roku w pocysterskim, klasztornym kościele oliwskim, który w bulli erekcyjnej został podniesiony do godności katedry⁴⁰.

3. Duszpasterstwo Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku

Powstanie Wolnego Miasta i wynikające z tego faktu umowy dały Polakom Gdańska nowe prawa i nałożyły nowe obowiązki. Przez polityczno-gospodarcze powiązania Gdańska z Polską • wzrastała liczba katolików Polaków, którzy byli zatrudnieni w wielu polskich urzędach, w Komisariacie Generalnym Rzeczypospolitej Polskiej, polskiej Dyrekcji Poczt i Telegrafów, jako inspektorzy celni, częściowo w Radzie Portu i Dróg Wodnych w Gdańsku oraz w polskim szkolnictwie Wolnebo Miasta Gdańska.

Na terenie Gdańska założono wiele polskich firm i przedsiębiorstw. Liczba ich dochodziła do 41. Do ludności polskiej w Gdańsku doliczyć też należy pracowników sezonowych w liczbie 5—6 tysięcy, z których około 80,% mieszkało na Żuławach i Nizinach, a 20% w pozostałych okolicach. Ogólna liczba katolików Polaków łącznie z pracownikami sezonowymi wahała się w granicach od 30 do 40 tysięcy⁴¹.

W chwili utworzenia Administracji Apostolskiej w Gdańsku istniały w jej granicach kościoły, w których odprawiano w ustalonych terminach nabożeństwa ze śpiewem i kazaniem w języku polskim. Raz w miesiącu polskie nieszpory odbywały się w kościele Sw. Brygidy, w czasie trzeciego z kolei w miesiącu nabożeństwa w Trąbkach Wielkich, przy czym czytano Ewangelię w języku polskim i w języku tym wygłaszano kazanie. Przyjęcie do I Komunii św. odbywało się w Gdańsku co roku w innym kościele, do chwili utworzenia kościołów polskich⁴². Również w miejscowości Św. Wojciecha odpust odbywał się częściowo w języku polskim. Zniesiono natomiast polską procesję Bożego Ciała w Siedlcach. Na terenie Oliwy, będącej do 30 czerwca 1926 r. samodzielną gminą, działali trzej wikarzy parafii oliwskiej: ks. Wiktor Wysocki w latach 1918 do 1921, po nim ks. Edmund Kamiński 1921 do 1925 oraz pochodzący z Warmii emerytowany ks. Wiktor Kowalski (zm. 5 IX 1945 r.), którzy bardzo żywo współpracowali z polskimi stowarzyszeniami i organizacjami w Oliwie⁴³.

⁴⁰    Gazeta Gdańska 125 (1926).

⁴¹    Ks. Fr. Rogaczewski, Fragen... 103. Por. iks. E. Kleiner4, Usta-wodawstwo 1 Synodu Gdańskiego i jego duszpasterski charakter, MDG 1975, 286.

⁴³ PR G>d — A. Makurath.

⁴³ Fr. Ma.muszka, Kaszubi Oliwscy, Gdańsk 1980, 69, 71, 73—77, 83, 85, 88, 91, 94—95, 99, 101—103, 113, 116,163. Ks. Wiktor Wysocki, ur. 30 06 1889 zm.