606616595

STUDIA GDAŃSKIE IV (1980)

Ks. Piotr Toczek

DZIAŁALNOŚĆ POLSKICH ORGANIZACJI KATOLICKICH W WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU 1920—1939

WSTĘP

Celem niniejszego artykułu jest ukazanie działalności polskich organizacji katolickich w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 1920—1939. W dotychczasowej literaturze zasadniczo brak opracowań dotyczących specjalnie katolickich, polskich stowarzyszeń w Wolnym Mieście Gdańsku. W wykorzystanych drukowanych publikacjach znajdują się tylko przyczynki do tego tematu. (Najwięcej jest ich w pracy ks. Antoniego Bacińskiego, Polskie duchowieństwo katolickie w Wolnym Mieście Gdańsku, w Diózesansynode des Bistums Danzig 10—12. 12. 1935 zu Danzig--Oliva, Zenona Ciesielskiego, Teatr polski w Wolnym Mieście Gdańsku — 1920—1939, oraz w Sprawozdaniu Dyrektora Gimnazjum Polskiego w Gdańsku za lata szkolne 1922—1939). Wobec upływu czasu i stale zmniejszającej się liczby osób byłej Polonii Wolnego Miasta Gdańska o-kazała się konieczność podjęcia tego tematu jako specjalnego szkicu.

Opieram się w dużej mierze na pisemnych relacjach osób z Polonii Gdańskiej, które jednak należy traktować krytycznie, ponieważ spisane były wiele lat po opisywanych wydarzeniach. Na ogół jednak przy sprawdzaniu faktów podanych przez relacjonujące osoby z informacjami ówczesnej prasy, czy wydanymi publikacjami, stwierdzałem najczęściej zgodność relacji z innymi źródłami.

Dla jasności obrazu podaję dzisiejsze dzielnice Gdańska, jako wyodrębnione miejscowości, jakimi były zresztą pierwotnie, mimo, że włączenie ich do obszaru miejskiego następowało już wcześniej nawet przed utworzeniem Wolnego Miasta Gdańska; określenie więc Gdańsk należy rozumieć jako śródmieście Gdańska, a dla poszczególnych dzielnic używam nazw Wrzeszcz, Nowy Port, Siedlce, Orunia, Brzeźno itp.

Sytuacja Polaków na terenie byłego Wolnego Miasta Gdańska na pewno była trudna, ale jeszcze trudniejsza była ich działalność. Przez cały okres istnienia Wolnego Miasta Gdańska panowała tu atmosfera przesiąknięta nienawiścią do wszystkiego co polskie. Bardzo rzadko od-