skanowanie0036 2

kontraktu (Braalen 1992). Koark i Sharah (1989) wykazali dzięki badaniom nad grupami lerapniiyc/.iiymi i grupami rozwoju osobistego, że spójność grupowa koreluje / cmpalią, ujawnianiem „ja”, akceptacją i zaufaniem. Te cztery zmienne są wzajemnie skorelowane.

Praca Bednara i 1 aiwlisa (1971) pozwoliła na wyodrębnienie trzech istotnych dymensji często uwzględnianych w badaniach nad spójnością: (l) wyrażanie uczuć, (2) znaczące uczestnictwo w grupie, (3) empatia, ciepło i autentyczność ze strony psychoterapeuty, jak również członków grupy. Wszystkie te trzy wymiary funkcjonowania grupy wiązały się z konstruktywnymi zmianami osobowości uczestników terapii.

Niezależnie od pewnych różnic w wyodrębnianiu wymiarów składających się na spójność grupy wyniki badań konsekwentnie wskazują na wyraźną zależność między tą zmienną a rezultatami terapii (Corey, Corey 1982, Yalom 1975). Grupy spójne są bardziej produktywne, jej członkowie są bardziej skłonni wpływać nawzajem na siebie i są otwarci na taki wpływ, czują się bezpieczniej, potrafią wyrażać złość w bardziej konstruktywny sposób w porównaniu z uczestnikami grup mniej spójnych. Ponadto członkowie spójnych grup rzadziej opuszczają sesje psychoterapeutyczne, zwykle nie rezygnują z udziału w terapii, a stabilność grupy ma podstawowe znaczenie dla powodzenia leczenia. Chociaż spójność grupy wzrasta wraz z czasem jej trwania, to istotne jest stosunkowo szybkie tworzenie warunków do jej rozwoju. Badania Yaloma i in. (1967) wykazały, że spójność grupy mierzona na szóstej sesji była dobrym predyktorem rezultatów psychoterapii jej uczestników.

3.10. ODREAGOWANIE (KATHARSIS)

Uwolnienie się od silnych, dotychczas tłumionych uczuć jest ważnym czynnikiem terapeutycznym. Nie jest on jednak traktowany jako terapeutyczny sam w sobie (Kratoclwil 1981, Yalom 1975). Odreagowanie może polegać na dzieleniu się z grupą wydarzeniem wraz z towarzyszącymi mu silnymi emocjami. Dotyczy to szczególnie trudnych sytuacji życiowych, takich jak: ważna strata, odrzucenie, utrata bliskiej osoby, istotny zawód. Może polegać na wyrażeniu silnych uczuć niemożliwych dotychczas do wyrażenia, np. wściekłości, strachu, rozpaczy, poczucia krzywdy, poczucia winy. Silne emocje możliwe są do ujawnienia w grupie charakteryzującej się wysokim poziomem wzajemnego zaufania. Uczestnicy grupy są wówczas zdolni do współprzeżywania z osobą wyrażającą trudne uczucia, dają jej dużo zrozumienia, wsparcia, akceptacji. Osoba odreagowująca przeżywa ulgę związaną z uwolnieniem się od tłumionych napięć. Warto zaznaczyć, że intensywność ekspresji emocjonalnej jest sprawą bardzo względną, uzależnioną od konstrukcji osobowości. Ujawnianie traumatycznych wydarzeń i towarzyszących im uczuć jest jednym z możliwych mechanizmów prowokujących pożądane zmiany i powinno być uzupełnione innymi procesami. Wentylacja uczuć może być istotna, jeżeli w jej następstwie pojawia się w człowieku nowe zrozumienie własnego doświadczenia wewnętrznego lub gdy jest częścią procesu uczenia interpćrsonal-nego. Warto zaznaczyć, że ujawnianie silnych uczuć podwyższa spójność grupy, chociaż może się pojawiać w grupie dopiero wtedy, gdy osiągnęła już ona pewien stopień spójności.

3.11. CZYNNIK EGZYSTENCJALNY

Czynnik ten jest wymieniany wyłącznie przez Yaloma (1975). Dotyczy on takiego obszaru świadomości człowieka, który jest odpowiedzialny za poszukiwanie znaczenia egzystencji ludzkiej, ważnych wartości w życiu, granic odpowiedzialności za własne życie, sensu bliskości z ludźmi, cierpienia, samotności. Czynnik ten zoslal wyodrębniony na podstawie badań. Okazało się mianowicie, że sami pacjenci wysoko cenili zmiany we własnym stosunku do życia w związku z udziałem w psychoterapii.

Terapeuci na ogół podkreślają, że psychoterapia nie ma na celu ingerencji w indywidualny system wartości człowieka. Niemniej różne orientacje terapeutyczne oferują odmienne wizje natury człowieka, rzadko natomiast poddawany jest refleksji ich sens egzystencjalny. Jest bardzo prawdopodobne, że niezależnie od świadomych zamierzeń psychoterapeutów, przekazują oni pośrednio pacjentom elementy preferowanego przez siebie systemu filozoficznego.

4. PROCESY I ZJAWISKA

W ZAMKNIĘTEJ GRUPIE PSYCHOTERAPEUTYCZNEJ

Grupy psychoterapeutyczne, które nie są prowadzone przez terapeutę w nadmiernie dyrektywny sposób, ze znaczną przewagą ustrukturalizowanych, zaplanowanych zadań (np. psychodram, ćwiczeń proponowanych do wykonania przez uczestników grupy), w których uczestnicy mogą swobodnie wymieniać poglądy, odczucia, spostrzeżenia między sobą i z terapeutą, charakteryzują się pewnymi prawidłowościami przebiegu, niezależnie od orientacji terapeutycznej lidera. Do opisu funkcjonowania grup używane bywają kategorie zaczerpnięte z psychologii społecznej, takie jak: role grupowe, struktura grupy, normy i reguły funkcjonowania, integracja, spójność, nacisk grupowy, rozwiązanie. Jest to język przydatny, o ile przy jego użyciu można wykazać specyfikę zjawisk zachodzących w grupach terapeutycznych. Grupy psychoterapeutyczne z założenia charakteryzują się znacznym stopniem ujawniania „ja”, chociaż może ono przybierać różne formy w zależności od preferowanej przez terapeutę szkoły: wypowiadania wszystkich myśli na wszelkie lematy bez dokonywania selekcji, wyrażania opinii i uczuć pojawiających się w danym momencie w stosunku do wszystkich uczestników, ujawniania ważnych wydarzeń z życia, ekspresyjnego wyrażania uczuć aktualnie przeżywanych. Grupy naturalne nie zezwalają na laki stopień otwartości, odwrotnie — funkcjonują w nich normy zabezpieczające ich członków przed