skanowanie0039

138

poszczególnych elementów otoczenia. W sytuacji rynku dostawców, która od lat panuje w polskiej gospodarce, organizacje są silnie uzależnione od dostawców, a mają dużą siłą oddziaływania w stosunku do odbiorców, którym często mogą wprost dyktować warunki. W rozwiniętych krajach kapitalistycznych dominuje odwrotny kierunek zależności.

(bilans stopnia zależności-i^wpłwwów daje ogólny stopień wpływu organizacji albo — jak to sformułowałem^y.yżej omawiając efektywność (2.4.2) — jej siły przetargowej*' w stosunku do otoczenia. Jęst naturalne dążenie każdej organizacji do. minimalizacji swej zależności od otoczenia i maksyrnilizacjj.^.w,V.dLW.płvwp\k.    "    T™"

Jednym z najprostszych zabiegów na tej drodze jest poszukiwanie alternatyw dla tych elementów otoczenia zadaniowego, które stawiają organizację w sytuacji zależności (np. poszerzanie kręgu dostawców czy kooperantów). Jest to dążenie do tzw. doskonałej konkurencji, do czego wrócę niżej. Innym sposobem zmniejszania ^zależności jęst.próba^ wzmocnienia^ swego wpływu na elementy otoczenia ograniczające swobodę,decyzji worganizacje Może to być osiągnięte np. przez wykupienie firmy (lub kontrolnego pakietu akcji), która jest dostawcą lub kooperantem, a w warunkach tradycyjnego modelu gospodarki socjalistycznej dążenie do administracyjnego włączenia elementów otoczenia do organizacji. Jeszcze innymi, mniej radykalnymi sposobami poprawiania bilansu wpływów i zależności mogą być: zawieranie wieloletnich kontraktów, kooptacja przedstawicieli innych organizacji (np. banków, administracji lokalnej) do organów kierowniczych lub doradczych organizacji odniesienia, a także podejmowanie wspólnych przedsięwzięć. J. Thompson pisze w związku z tym: „Zarządzanie stosunkami międzyorganizacyjnymi jest równie polityczne jak kierowanie partią polityczną albo stosunkami międzynarodowymi”². Warto przypomnieć, że efektywność działań organizacji na tym polu jest uznawana za istotny składnik ogólnej efektywności organizacji.

Znaczenie relacji z otoczeniem dla efektywności organizacji prowadzi do formułowanego przez niektórych przedstawicieli nauki organizacji i zarządzania zarówno na Zachodzie, jak i na Wschodzie, postulatu rozwijania teorii stosunków międzyorganizacyjnych i zarządzania wielkimi systemami.

3.2.2. ZŁOŻONOŚĆ I ZMIENNOŚĆ OTOCZENIA

Ccechami otoczenia, które najbardziej wpływają na wszystkie podsystemy oT-ganizac4i--gą--i^fifl^Q-^z^ⁿ²'-^Qnn^¹^ ■i-z.mienpość. Jeśli przyjrzeć się.ele-

^S Tamże. s. 36.

mentom ogólnego otoczenia, to w każdym z nich następują coraz szybsze zmiany, a warunki, które otoczenie stwarza poszczególnym organizacjom są coraz bardziej złożone. Ta konstatacja doprowadziła do rozwoju systemowego i sytuacyjnego podejścia do problemów organizacji i zarządzania oraz do rozwinięcia szeregu nowoczesnych koncepcji zmierzających do podniesienia zdolności przystosowawczych organizacji, czyli jej elastyczności i adaptatywności.

Chcąc scharakteryzować otoczenie organizacji pod względem tvc dwóch cech trzeba spróbować    punkcie dwóc

continuów rozciągniętych między cechami skraJ.n2^J;^.a.^e^~.,,^miep_i i proste — złożonej (adb<rTedńol'ife"*'—zróżnicowane). Ze skrzyżowania tych czterech cech można uzyskać typologię, którą ilustruje tabela¹ przedstawiona na rys 3.2.

Tym co wyróżnia otoczenie proste od złożonego jest liczebność i róż-norodnóść" ~jego'~eletrwntown^łówiil^ odbiorców produktów i usług oraz dostawców). Tym co wyróżnia otoczenie stałe od zmiennego jest liczba i częstotliwość zmian. Zmiany., te. dotyczą..głó.wruc„zapotr7,ebo.wama_..od~ biorców (rynku) ora? techniki i technologii. Mogą one także dotyczyć polityki gospodarczej państwa.

Otoczenie

Stale    Zmienne .

o

</ł

o

CU

CJ

p

o

•N

o

H

]	■
Składniki o	toczenia sap
• •• 1. Nieliczne	1. Nieliczne
2. Jednorodne •	2. Nie całkiem jednorodne
3. Zasadniczo niezmienne w czasie	3. Stale zmieniające się .
1. Liczne	3. Liczne
2. Różnorodne	2. Różnorodne
3. Zasadniczo niezmienne w czasie	3. Stale zmieniające się

Rys. 3.2. Otoczenie organizacji pod względem elastyczności i -adaptatywności

O

O

U

O

O

. Chcąc bliżej scharakteryzowa^stałe otoczenie organizacji gospodarczej można wymienić następujące jego cechy;

1

Opracowane na podstawie: D. Helłrieger i J. W.'SI o cum, Management — Thlrd Edit Jon, Addison-Wesley Co., Reading, Mass. .1902. -