skanowanie0080

236

powanych na podstawie zasady przedmiotowej (produktowej). Struktura macierzowa stanowi bowiem połączenie struktury przedmiotowej i funkcjonalnej.    •    ,

Istotną cechą struktur macierzowych jest porzucenie klasycznej zasady jedności kierowania, stanowiącej podstawę budowy struktur liniowych i liniowo-sztabowych. Przyjęta tu_z_asada podwójnego podporządkowania (w pewnym sensie nawiązująca do modelu struktury funk-' cjonalnej) powoduje, że schemat tej struktury przypomina macierz matematyczną, złożoną z kolumn i wierszy (stąd nazwa „struktura macierzowa”). Wspomniane kolumny i wiersze powstają w ten sposób, że na pionową strukturę zależności funkcjonalnych—nakłada—slę.__pozioma_ stjąrkturę przedmiotowo utworzonych zespołów^ których zadaniem jest realizacja jakiegoś przedsięwzięcia lub wytwarzanie jakiegoś wyrobu. Na czele każdego z^społu^przedmlOtowegó^Cpróduktowego) stoi kierownik, odpowiedzialny za koordynację działań uczestników zespołu i za realizację celów-zadań, dla których zespół został powołany. W skład zespołu wchodzą speęjaliści—z różnych dziedzin, a ich praca nadzorowana jest przez odpowiednie komórki funkcjonalne (mogą oni być nawet delego-wani--dó^r-zes'połu^pr.zez_te..komórki). Podobnie • jale w~ojnśanym przykła-dzie struktury funkcjonalnej zastosowanej przez F. W. Taylora, w strukturze macierzowej na ogół przyjmuje się, że kierownik zespołu przed-mjotowego powinien decydować o tym, co i kiedy zrobić, a kierownik jiadzor-njąGy^iunkcjgnalnie — o_ tyrn~ jak robić. Oczywistą jest rzeczą", że te dwa krzyżujące się układy podporządkowania i funkcjonalnych, zależności muszą być nadzorowane i kontrolowane na szczeblu naczelnego kierownictwa. Jego zadaniem jest im. in. rozwiązywanie nieuchronnych w tym układzie konfliktów między kierownikami zespołów a kierownikami funkcjonalnymi. „Każda organizacja macierzowa zawiera trzy wyjątkowe i krytyczne role: naczelnego kierownika, który stoi na czele dwu łańcuchów podporządkowania i utrzymuje równowagę między nimi; macierzowych kierowników, którzy mają wspólnych podwładnych; podwójnie podporządkowanych pracowników, którzy odpowiadają równocześnie wobec dwóch przełożonych”³⁹. Ilustracją koncepcji struktury macierzowej jest wykres z rys. 4.4.

Podobnie jak struktura dywizjonalna, także struktura macierzowa znalazła szerokie zastosowanie praktyczne, głównie w krajach wysoko rozwiniętych. Wiąże się ito z rozwojem tzw. project management, która to koncepcja wyłoniła się wraz z podejmowaniem wielkich przedsięwzięć, takich jak kolejne programy kosmiczne, a także przedsięwzięć wynikających z konieczności intensywnego rozwijania nowych technologii i pro-

^,B H el 1 r i e g el, Slocum, tAanageir.ent..., s. 311.

O uczestnicy zespołów lub grupy uczestników realizujące daną funkcję w ramach przedmiotowego zadania zespołu

Rys. 4.4. Struktura macierzowa

duktów. Strategia marketingowa powoduje często konieczność .koncentracji na rozwijaniu produkcji i marketingu wybranego, produktu, co prowadzi do tzw. product management i wynikającego z tego przedmiot towego charakteru struktury.

W krajach Europy środkowo-wschodniej, w których do niedawna panował scentralizowany system gospodarki planowej, struktury macierzowe znalazły zastosowanie raczej w takich organizacjach, jak placówki naukowo-badawcze, biura projektów itp. niż w organizacjach gospodarczych. Zmiany w gospodarce tych krajów rodzą potrzebę większej elas-,tycznośckAw-zarządzaniu^przedsiębiorstwami, które zapewne także sięgną" po ten typ struktury organizacyjnej.

Główną zaletą struktury macierzowej, będącą podstawą jej popularności, jest dobra koordynacja działań dotyczących jakiegoś przedsię-wzię^iaję^j^darao^go produktu, którą zapewniają kierownicy ^zespołów przedmiotowych. Równocześnie zapewniony jest fachowy, a nawet spe-