skanuj0011

: w poezji i słowo w powieści 181

■ .mi, nieliteracką narracją mówioną, symboliści (K. Balmont, W. Iwanow), a potem - futuryści, marzyli o stworzeniu osobnego Języka poezji” i nawet usiłowali taki ję-'tworzyć (próby W. Chlebnikowa).

Idea odrębnego, jednolitego i jedynego języka poezji stanowi znamienną utopijną i zofię słowa poetyckiego: u jej podstaw tkwią rzeczywiste warunki i wymogi stylu -ryckiego, związanego z jednym bezpośrednio intencjonalnym językiem, z którego : .nktu widzenia inne języki (potoczny, praktyczny, prozaiczny itd.) są odbierane jako redmiotowe i w żadnym stopniu mu nie równe¹. Idea odrębnego Języka poetyckiego” —: wyrazem tej samej ptolemeuszowej koncepcji językowego świata stylistycznego.

(...)

Poetę określa idea jednego, jednolitego języka i jednolitej, monologowo zamkniętej wypowiedzi. Są to idee immanentnie właściwe gatunkom poetyckim, którymi posługuje -:ę poeta. Określają one sposoby odnoszenia się poety do rzeczywistego zróżnicowania ęzykowo-stylistycznego. Poeta powinien suwerennie panować nad swoim językiem, : odjąć pełną odpowiedzialność za wszystkie jego elementy, podporządkowując je włas-r ym intencjom i tylko im. Każde słowo powinno wprost i bezpośrednio wyrażać zamysł poety, żaden dystans nie powinien oddzielać poety od jego słowa. Poeta powinien opierać się na języku jako jednolitej intencjonalnej całości: żadne rozwarstwienie, żadne zróżnicowanie, a tym bardziej różnojęzyczność, nie powinny przejawiać się w utworze poetyckim.

Po to właśnie poeta oczyszcza słowo z cudzych intencji, używa tylko takich słów i form, i tylko tak ich używa, że tracą one swój związek z określonymi intencjonalnymi warstwami języka i określonymi kontekstami. Słowa utworu poetyckiego powinny być takie, żeby nie dało się w nich odczuć typowych i uprzedmiotowionych obrazów gatunków (wyjąwszy sam dany gatunek poetycki), zawodów, kierunków (poza kierunkiem, który reprezentuje poeta), światopoglądów (z wyjątkiem jednolitego światopoglądu samego poety), typowych lub zindywidualizowanych obrazów ludzi mówiących, ich sposobów mówienia, typowych intonacji. Wszystko, co wchodzi do utworu, musi skąpać się w rzece zapomnienia, stracić pamięć o poprzednim swoim życiu w obcych kontekstach: język może pamiętać tylko o swoim życiu w kontekstach poetyckich (tutaj możliwe są także konkretne reminiscencje).

Oczywiście, zawsze istnieje ograniczony krąg mniej lub bardziej konkretnych kontekstów, z którymi umyślne powiązanie powinno być jasno odczuwane w słowie poetyc-

1

Taki jest punkt widzenia łaciny na narodowe języki średniowiecza.