skanuj0038 2

Sliuktiira substancji graficznej (zagadnienie budowy liter)

Wśiód przyczyn powodujących zniekształcenie pisma i zaburzenia czytania w >nnenia się m. in. niedostateczny poziom rozwoju analizy i syntezy wzroko-wej, zaburzenia w sferze ruchowej oraz zakłócenia w zakresie lateralizacji. 1‘i/yc/yny te uniemożliwiają zapamiętanie liter, ich prawidłowe odczytanie i ipi-.^;l. Pod względem graficznym szereg liter wykazuje strukturalne podobieństwo często litery składają się z tych samych lub podobnych elementów różnie ukształtowanych przestrzennie, np. p b d g, n u, 111 itp. Istnieje /.nem konieczność precyzyjnego określenia liter, błędów graficznych pisma, dokładnego ujmowania mechanizmu ruchu występującego przy pisaniu. Od strony dydaktycznej zagadnienia te omawia, w sposób interesujący I. Wróbel [198: 199]. W jego pracach znajdujemy również propozycje terminów odnoszących się do .budowy liter.

W językoznawstwie zagadnienie budowy liter nie było przez długi okres c/asu przedmiotem osobnych badań. Obecnie w związku /. rozwojem badań nad tłumaczeniem maszynowym i budową urządzeń do odczytywania tekstów zainteresowanie strukturą substancji graficznej niepomiernie wzrosło. Pizyc/ynil się również do lego rozwój teorii informacji.

W roku 1956 R. A. Crossland wprowadził termingm/do opisu budowy liter. Do jego pracy Graphic linguistics and iis temwiology (Machinę Transla-tion 1956, nr 1) nie udało mi się dotrzeć. Korzystam w tym zakresie wyłącznie z informacji zawartych w artykule A. A. Rcformatskicgo [163]. Autor ten przedstawił m. in. strukturę liter drukowanych grażdanki za pomocą dwu grafów: graf a ma postać pionowej kreski I, graf fi kształt owalu 0.

Analogicznie można budowę liter alfabetu polskiego przedstawić jako kombinację prostych elementów (grafów). W niniejszej pracy ograniczam się wyłącznie do małych liter pisanych. Aby uniknąć zbytniej schematyzacji, wprowadzam do opisu trzy grafy oraz dodatkowo jeszcze jeden znak diakrytyczny. Oto elementy składowe: a—l (laska), (i—I(kreska), y—C (półkole), znak diakrytyczny — . (kropka, w tablicy ujmowana w nawiasie ukośnym). Grafy mogą mieć różną wielkość i różne przestrzenne rozmieszczenie, bogactwem tego rodzaju postaci szczególnie oznacza się graf «, por. np.l/|fj l f . Litery mogą być zbudowane z jednego grafu, dwu lub trzech; znak diakrytyczny stanowi tylko swoiste uzupełnienie podstawowej struktury. Odpowiednio do tego możemy wyróżnić litery oparte na grafie «(por. część I zamieszczonej tablicy), litery oparte na grafie (i (por. część II), litery oparte na grafie y (por. część III) oraz litery oparte na dwu lub trzech grafach (por. część

Tablica 1. Struktura liter*

I. litery opnrt	e na grafie a
J ~J^+" l m -1*1*1	Ti - no T ~ V^c U- - L*L u/ - i*b*r y - ^L+J
U. litery opar	e na grafie jł
- l ^+ '+s v - W z - -♦_+/	i - i - “+_+/*• /•/ x - /+\
m.Litery epart? na grafie t
c 0 - co	S ~
17. Literg oparte na dwa lub trzech grafach
1. oc+fl	2Tjv*y
f - r+- h - M Ic - l+^+y, l - l+“ *ri - T+T + ' O - "+S 4 — '+*+' t - l^f“	b - l*o c - c*^/e - c*~ o - ♦^/p - i*o q - c*| ...
3. a *1 4. o<*JW
a - C + b Ck - 0* L* v d - c*l g - c^+j	e. - o+-\

IV). Litery k i s zostały dwukrotnie zamieszczone. Zależnie od sposobu zapisu przynależą one do różnych typów strukturalnych.

Obecnie należy sprecyzować, w jakim zakresie takie ujęcie struktury liter może być wykorzystane przy objaśnianiu błędów pisma i jakie jest praktyczne znaczenie tegoż opisu na przykład dla korekcji pisma.

1. Przede wszystkim trzeba zauważyć, że zamieszczone w tabeli litery odbiegają w wielu wypadkach od ogólnie przyjętych wzorów pisma. Litery cechuje pewna schematyczność. Wzory pisma w rozwoju historycznym, jak

7.1