skanuj0044 4

rozróżnia b(tk i mak, ij. czy może ono foncmatycznie rozróżniać „wyrazy" .[180. 109 J.    ;

Aby wykluczyć przypadkowość w rozwiązywaniu poszczególnych prób. Szwaczkin posługiwał się sześcioma dalszymi technikami, jak np. wskazywanie nazwanego przedmiotu, podawanie nazwanego przedmiotu itp.

W eksperymencie uwzględniono jcdnosylabowe kompleksy logatomowe, wyróżniające je fonemy występowały w nagłosie. Zarówno „wyrazy”, jak i przedmioty nie były znane dzieciom przed eksperymentem. Dzięki tak zorganizowanemu eksperymentowi Szwaczkin mógł prześledzić kolejność słuchowego rozróżniania poszczególnych grup fonemów. Kolejne etapy lego rozwoju zostały przez autora szczegółowo opisane, w sposób syntetyczny •wyniki badań ilustruje tabela i.

Szwaczkin badał systematycznie 18 dzieci w wieku 0; 1G—2;0. U poszczególnych dzieci okres badania był różny, większość była obserwowana w przeciągu roku i kilku miesięcy. Wszystkie etapy rozwoju słuchu fonematy-■cznego były badane u dzieci; najwcześniej pełnię fonematycznego rozwoju uzyskują dzieci w wieku l;9 (dwoje badanych), następnie po dwoje kolejno w wieku 1:10. 1;11, i 2;0. Można więc powiedzieć, że w warunkach eksperymentalnych w ostatnim kwartale drugiego roku życia kończy się rozwój fonematycznego różnicowania dźwięków mowy. W tym samym czasie (przełom drugiego i trzeciego roku życia) obserwuje się wyraźny postęp w rozwoju mowy dziecka; zostaje ukształtowany indywidualny system wymawianiowy dziecka lub stały system substytucji, zanika powoli używanie reduplikacji oraz specyficznych tylko dla języka dziecka typów asymilacji, następuje nagłe wzbogacenie zasobu słownikowego i postęp w zakresie gramatyki.

Uwagi o badaniach Szwaczkina:

1)    Autor nie uwzględnił wszystkich fonemów języka rosyjskiego — pominą! np. zwartoszczelinowc. w niektórych korelacjach nie bada! różnicowania wszystkich par opozycyjnych.

2)    Zwraca uwagę bardzo wczesne opanowanie rozróżnień fonematy-cznych. Obraz ten jest bardzo różny od stanu wymowy dziecka z okresu przełomu 2. i 3. roku życia (dziecko nie wymawia wówczas jeszcze dużej liczby dźwięków). [...].

3)    Osobną kwestię stanowi uzależnienie rezultatów badania od ich metodyki. Wyniki są w pewnym stopniu zależne od systematycznej pracy z dziećmi. od stworzonych przez eksperymentatora warunków badania. W zwykłych, naturalnych warunkach dzieci nie mają możliwości tak świadomego

Kolejność rozwoju				Rozróżnienia foncinatyczne
Stadium	Stopień	Szereg	Etap
pierwsze	pierwszy	pierwszy	pierwszy	odróżnianie a od pozostałych samogłosek
(różnicowa- nie samogłosek)	(różnicowanie samogłosek)	(różnicowanie samogłosek)	drugi	odróżnianie i— u,e — o, i—o, e — ir
			trzeci	odróżnianie i — c, u — o
	drugi przygotowawczy (odróżnianie obecności spółgłosek)	drugi		odróżnianie obecności spółgłosek: fonem — spółgłoskowy — fonem zerowy (bok — ok, bek ■ck, d'ik — ik)
	trzeci (różnicowanie sonor-nych i wymawianych nie-sonornych)	trzeci		różnicowanie sonornych i wymawianych nicsonornych: •u— b. r—*i. n- g,j—v
drugie (różnicowanie spółgłosek)	czwarty (różnicowanie twardych • i miękkich spólc.osek)	czwarty		różnicowanie twardych i miękkich spółgłosek: m—m'. h~b\ il—d', v—v\ z—•/, i—i, r
	piW (różnicowanie sonor-nych)	piW (różnicowanie sonor-nych)	pierwszy	różnicowanie nosowych i płynnych + j: m—ł, ns—r, n—l, i: —r. li—j, Ht—j
			drugi	różnicowanie nosowych: mi—«
			trzeci	różnicowanie płynnych: 1—r
		szósty	—	różnicowanie sonornych i nic-

85