skanuj0051 (Kopiowanie)

W najcięższych przypadkach może dochodzić do bezmoczu (anuria), mimo prawidłowego przesączania kłębkowego. Postacie choroby o średnio-ciężkim przebiegu prowadzą do utraty zdolności nerki do zagęszczania i rozcieńczania moczu. W tych stanach nerka wydziela mocz o jednakowej gęstości, wynoszącej 1,010, niezależnie od ilości przyjmowanych płynów.

Zaburzenia równowagi kłębkowo-cewkowej występują w tych przypadkach, w których czynniki patologiczne uszkadzają w niejednakowym stopniu kłębki i cewki. W zależności od stopnia uszkodzenia odpowiednich odcinków nefronu mogą powstawać rozmaite objawy chorobowe (względna nadczynność kłębków lub cewek). Zmiany te występują najczęściej w ostrej niezapalnej niewydolności nerek, w tych bowiem przypadkach uszkodzenie cewek jest znacznie większe niż uszkodzenie kłębków.

7.3. Wydalanie substancji leczniczych przez nerki

Najważniejszą rolę w wydalaniu substancji leczniczej wprowadzonej do organizmu odgrywaią nerki/ Wydalanie to iest procesem bardzo złożonym, zależnym od wielu czynników i nie w pełni jeszcze poznanym.

Przez „filtr” kłębkowy przechodzą substancje w postaci wolnej, nie związanej z białkiem. Zaburzenia procesu przesączania kłębkowego, które może być wywołane, np. uszkodzeniem miąższu nerkowego, chorobami układu krążenia lub działaniem pewnych substancji leczniczych prowadzących do zmniejszenia przesączania, jest przyczyną gromadzenia substancji leczniczej w organizmie.

Na losy substancji leczniczej, która w wyniku przesączania kłębkowego znalazła się w ultraprzesączu wpływa wiele zjawisk takich, jak: wchłanianie zwrotne, bierne, wchłanianie zwrotne czynne oraz czynne wydzielanie.

Zjawisko wchłaniania zwrotnego biernego podlega głównym prawom dyfuzji (gradient stężeń, pH, pK_a, rozpuszczalność w tłuszczach). Przyjmuje się, że tylko nie zjonizowana substancja lecznicza może przechodzić w tym procesie przez błony.

Wydalanie słabych elektrolitów (s^Jabych kwasów i słabych zasad) zależy od pH moczu, stopnia dysocjacji i rozpuszczalności w tłuszczach.

Substancje lecznicze o charakterze słabych zasad znajduią się w większym stężeniu w moczu kwaśnym niż w moczu zasadowym. Natomiast substancje lecznicze o charakterze słabych kwasów ulegają większemu zagęszczeniu w moczu zasadowym niż w moczu kwaśnym.

W cewkach nerkowych zachodzą też procesy wchłaniania zwrotnego czynnego, w wyniku którego pewne związki przechodzą z moczu pierwotnego do osocza wbrew gradientowi stężeń. Znaczenie tego procesu w wydalaniu substancji leczniczych przez nerki nie zostało jeszcze dokładnie poznane.

Całkowitej eliminacji z organizmu ulegają te substancje, które nie wchłaniają się w cewkach oraz są dodatkowo wydalane poprzez wydzielanie czynne.

100 Zarys biofarmacji

t

7.4. Wydalanie substancji leczniczych z żółcią

Z żółcią wydala się wiele substancji, przy czym niektóre z nich, np. kwasy i zasady organiczne, mogą być wydalane przez transport czynny, wbrew gradientowi stężeń.

Przechodzenie substancji leczniczej z wątroby do żółci odbywa się przez duże pory w błonie komórki miąższowej oraz przez ściany naczyń włosowatych (sinusoidalnych). Komórka miąższowa wykazuje większą przepuszczalność dla substancji rozpuszczalnych w tłuszczach.

Z żółcią wydalane są głównie te substancje lecznicze, które słabo wchłaniają się w jelitach ze względu na całkowitą lub częściową dysocjację (głównie dotyczy to kwasów).

W przypadkach, kiedy substancja lecznicza jest wydalana z wątroby do żółci w postaci nie zmienionej, może ulegać w jelicie ponownie wchłanianiu, działając jak substancja lecznicza podawana p.o.

Kiedy substancja lecznicza jest wydalana do żółci w formie sprzężonej, może pod wpływem enzymów jelitowych ulec regeneracji do formy macierzystej. W tych przypadkach można mówić o zamkniętym cyklu (żółć-jelito--krew-żółć).

Jeżeli substancja lecznicza wydalana z żółcią nie wchłania się w jelicie, można wykazać jej obecność w kale. Dlatego w tych przypadkach należy wykonać badania kału w celu oznaczenia nie zmienionej substancji leczniczej lub jej metabolitu.

Niektóre substancje są wydalane wybiórczo z żółcią. Należą do nich bromosulfoftaleina (BSP) oraz zieleń indocyjaninowa. Dla tych substancji można oznaczyć klirens wątrobowy. Biologiczny okres ich półtrwania jest miarą stanu czynnościowego wątroby.

7.5. Wydalanie substancji leczniczych ze śliną

Przechodzenie substancji leczniczych z krwi do śliny zależy od 3 parametrów:

1.    Wielkości cząsteczki.

2.    Stopnia zjonizowania.

3.    Rozpuszczalności w tłuszczach.

Wykazano, że substancje o małej, nierozpuszczalnej w tłuszczach cząsteczce, jak mocznik lub acetamid, przechodzą do śliny szybciej niż duże cząsteczki np, galaktoza, fruktoza czy disacharydy. Prawdopodobnie substancje zjonizowane nie przechodzą w ogóle do śliny. Kwas />-aminohipurowy przechodzi do śliny w niewielkim stopniu, natomiast sulfonamidy o cząsteczce częściowo lub całkowicie niczjonizowanej mogą przechodzić do śliny w stężeniu zbliżonym do ich zawartości we krwi.

Wydalanie substancji leczniczej 101