skanuj0089 (Kopiowanie)

i warstwy okrężnej. Warstwa okrężna wytwarza w części odbytow pierścień mięśniowy zwany zwieraczem wewnętrznym odbytu, któ sięga do granicy skóry.

Kanał odbytowy otaczają z zewnątrz w górze włókna mięśnia dźwiga* odbytu, w dole zaś silny, okrężny, zbudowany z mięśni poprzecznie pr**' wanych, zwieracz zewnętrzny odbytu. Zwieracz wewnętrzny i zewnętrzu swym napięciem spoczynkowym zamykają odbyt i kurcząc się przeciw-! działają parciu na stolec wywołanym pcrystaltyką ściany jelita grubego. Po zniesieniu ich działania oddawanie stolca nie podlega woli, następuj* wtedy mimowolne oddawanie kału.

Błona śluzowa w części miedniczej odbytnicy jest podobna do błony śluzowej pozostałej części jelita grubego. Powierzchnia jej jest gładka, bez kosmitów. Pokrywa ją jednowarstwowy nabłonek walcowaty, zawierający liczne komórki kubkowe, wytwarzające śluz.

Odbytnica jest unaczyniona przez 3 tętnice odbytnicze, których gałęzie zespalają się ze sobą. Główny dopływ krwi otrzymuje odbytnica od nieparzystej tętnicy odbytniczej górnej, będącej gałęzią tętnicy krezkowej dolnej. Pozostałe tętnice, to parzyste tętnice odbytnicze środkowe i dolne.

Ryc. 9.35. Schemat ukiadu żyl odprowadzających substancje lecznicze z odbytnicy: / — odbytnica, 2 — żyły odbytnicze dolne, 3 — żyły odbytnicze środkowe, 4 — żyła odbytnicza górna, 5 — żyła wrotna, 6 — wątroba, 7 — żyła wątrobowa, 8 — żyła główna dolna,

Żyły odprowadzające krew z odbytnicy (ryc. 9.35) powstają ze splotu żylnego odbytniczego i w dalszym przebiegu towarzyszą odpowiednim tętnicom. Są to: nieparzysta żyła odbytnicza górna oraz parzyste żyły odbytnicze środkowe i dolne. Żyła odbytnicza górna należy do dorzecza żyły wrotnej, a więc doprowadza substanqę leczniczą wraz z krwią do wątroby, natomiast pozostałe żyły odprowadzają krew z odbytnicy do układu żyły głównej dolnej i dalej do serca. Żyły należące do układu żyły wrotnej nie mają zastawek, co w przypadkach zaburzeń krążenia w tym układzie (wzrost ciśnienia) utrudnia odpływ krwi przez żyłę odbytniczą górną.

176 Zarys biofarmacji

Wspomniany wyżej splot żylny odbytniczy jest ułożony w 2 warstwy: wewnętrzną i zewnętrzną. Warstwa wewnętrzna znajduje się w tkance

Codśluzowej, w której wytwarza bańkowate uwypuklenia noszące nazwę lębków żylnych. Warstwa zewnętrzna leży na zewnętrznej powierzchni błony mięśniowej. Liczne połączenia żył odbytniczych w obrębie obu warstw splotu odbytniczego łączą układ żyły wrotnej z układem żyły głównej dolnej.

O połączeniu odbytnicy z krążeniem wrotnym świadczy możliwość powstawania w wątrobie zakażonych zakrzepów i przerzutów nowotworowych pochodzących ze zmian w odbytnicy.

Połączenia między układem żyły głównej dolnej a dorzeczem żyły wrotnej stanowią ważną rezerwę hemodynamiczną. Szczególną rolę odgrywają one w przypadkach nadciśnienia wrotnego (marskość wątroby, zakrzepy w żyle śledzionowej, zakrzepy w żyłach wątrobowych). Przy wzroście ciśnienia żylnego w układzie żyły wrotnej krew z odbytnicy prawdopodobnie odpływa w większej ilości przez żyłę główną dolną. Również w stanach fizjologicznych, w których wahania ciśnienia wrotnego mogą być bardzo znaczne (np. po obfitych posiłkach) połączenia te spełniają ważną funkcję regulacyjną.

Skomplikowany układ połączeń żylnych i możliwość różnorodnych dróg przepływu krwi są przyczyną sprzecznych opinii na temat wchłaniania leków z odbytnicy. Ponadto uzupełnieniem wchłaniania przez układ wewnątrzkomórkowy (naczynia krwionośne błony śluzowej i podśluzowej) jest wchłanianie międzykomórkowe substancji rozpuszczalnych w lipidach przez układ chłonny. Naczynia chłonne rozchodzą się w odbytnicy w 3 kierunkach, wzdłuż naczyń krwionośnych. Wędrówka chłonki przez odpowiednie węzły chłonne kończy się w przewodzie piersiowym, z którego chłonka wlewa się do dużego obiegu (w kącie utworzonym przez żyłę szyjną wewnętrzną i żyłę podobojczykową).

Jak z tego wynika, nie jest możliwa ilościowa ocena drogi wchłaniania leku podanego do odbytnicy. W zależności bowiem od aktualnych warunków hemodynamicznych w dorzeczu żyły wrotnej, które już w warunkach fizjologicznych jest zmienne, krew z odbytnicy może w różnych ilościach przepływać przez wątrobę lub omijać ją przez liczne połączenia z układem żyły głównej- dolnej, co ma szczególne znaczenie w chorobach związanych z nadciśnieniem wrotnym.

Substancje lecznicze wprowadzane do odbytnicy po wchłonięciu mogą w różnym stopniu omijać „filtr” wątrobowy w zależności, m.in. od mechanizmu wchłaniania leku (naczynia krwionośne lub chłonne) i wzrostu ciśnienia w układzie żyły wrotnej, ciśnienia śródbrzusznego oraz ciśnienia w bańce odbytnicy.

Leki nie wchłaniające się z odbytnicy mogą wywierać działanie miejscowe. Do zmian patologicznych wpływających na zaburzenia wchłaniania leku podawanego doodbytniczo należą: stany zapalne (zmieniające pH Mony śluzowej), zmiany nowotworowe (rak odbytu), przetoki okołoodbytni-cze.

Pozanaczyniowe podawanie leków 177