SkanS

Maltoza (cukier słodowy) zbudowana jest z dwóch cząsteczek D-glukozy połączonych wiązaniami aifa-r,4-gfikozydowymi. Można ja otrzymać z glikogenu lub ze skrobie w wyniku hydrolizy enzymatycznej (enzym diastaza, czyli amylaza). Jest cukrem redukującym. Występuje w trawach. Maltoza jest trawiona w jelicie przez maltazę do dwóch cząsteczek glukozy.

Sacharoza (cukier trzcinowy, cukier buraczany) zbudowany jest z fruktozy i z glukozy. Nie ma właściwości redukujących. Występuje w tkankach miękiszowych roślin. W soku jelitowym ulega hydrolizie pod wpływem sacharazy (inwertaza) i alfa-glukozydazy.

Grupy redukujące obu cukrów sacharozy posłużyły do utworzenia wiązania glikozydowego poprzez węgiel 1 glukozy i węgiel 2 fruktozy. Można powiedzieć, że sacharoza jest alfa-D-glukozo-beta-D-fruktozydem. Nastąpiło więc zablokowanie grup -OH; heksozy budujące bisacharyd nie mogą zorganizować grupy aldehydowej lub ketonowej warunkującej właściwości redukujące.

Pod wpływem hydrolizy kwaśnej lub enzymatycznej sacharoza ulega rozpadowi do D-glukozy i D-fruktozy tworząc cukier inwertowany (roztwór sacharozy posiada na początku prawoskrętność, potem lewoskrętność - zjawisko inwersji, czyli zmiany skręcalności optycznej). W reakcji hydrolizy kwasowej pod wpływem jonów wodorowych cząsteczka sacharozy pochłania cząsteczkę H₂0 i rozpada się na monosacharydy:

CuHmO,, + H_:0 —> C6H.A+ C₆H,₂0₆

Laktoza (cukier mlekowy) jest disacharydem redukującym o wiązaniu alfa 1,4, zbudowanym z D-glukozy i z D-galaktozy. Występuje w mleku ssaków (mleko kobiece - 6%, mleko krowie - 4,5%). Jest niezbędna do syntezy gangliozydów mózgowych. Zawarta w soku jelitowym laktaza (beta-D-galaktozydaza) trawi laktozę do cukrów prostych.

Celuloza (błonnik) to polisacharyd zbudowany z 3-8 tysV(u zielenicy Yalóiua ao 23 tyS.!) cząsteczek glukozy (beta-D-glukopiranozy) połączonych wiązaniami beta-glikozydowymi (beta 1-4). Wyższą jednostką strukturalną błonnika jest celobioza, czyli bisacharyd. Celuloza w substancji jest proszkiem zbudowanym z małych włókienek, nierozpuszczalnych w wodzie, bez smaku i zapachu.

Celuloza to typowy i charakterystyczny składnik roślinny. Występuje także u niektórych bezkręgowców, osłonie Tunicata (strunowce Chordata; substancja pod nazwą tunicyna), pierwotniaków, sinic i bakterii (np. Acetobacter xylinum).

Składnik budulcowy ścian komórkowych. Łańcuchy celulozy tworzą mikrofibryle, czyli włókienka o średnicy 10 nm. Strefy regularnego ułożenia cząsteczek celulozy (układ krystaliczny, równoległy) nosi nazwę micelli. Przestrzenie pomiędzy tymi micellami noszą nazwę przestrzeni międzymicellamych. Pomiędzy cząsteczkami wy stępuj ą mostki wodorowe, stabilizujące strukturę. Mostki wodorowe łączą poszczególne łańcuchy ze sobą w sieć.

Celuloza jest odporna na niszczące działanie większości związków. W przewodzie pokarmowym człowieka nie ulega strawieniu. Jest jednak ważnym składnikiem pożywienia, bowiem reguluje przesuwanie treści pokarmowej przez przewód trawienny; wpływając na strukturę pokarmu — zapewnia właściwe jego przesycenie sokami trawiennymi i zwiększa dostęp enzymów do poszczególnych składników odżywczych. Ponadto reguluje defekację, rozluźniając masę kałową. Wreszcie zapewnia podłoże rozwojowe dla naturalnej (symbiotycznei) mikroflory i mikrofauny układu pokarmowego.    ^J

Celuloza jest trawiona przez niektóre bakterie z rodzaju (Cylophaga, Celhibrio, Sorangium, beztlenowy Clostridium ihermocellum), grzyby (np. z rodzaju Fusarium, Chaetomium, Trichoderma), pierwotniaki (Entodinium, Diplodinium), zwierzęta bezkręgowe (owady, mięczaki, pierścienice) i parazytofity (rośliny wyższe pasożytnicze, np. z rodziny Cuscutaceae, Scrophulariaceae, Orobanchaceae). Organizmy te ’ wyposażone są w celulazy. Celulaza to nazwa zbiorcza dla trzech podstawowych frakcji enzymów: endo-beta-l,4-glukanazy (trawią wewnątrzcząsteczkowe wiązania beta-1,4, powstają łańcuchy o wolnych końcach); egzo-beta-l,4-glukanazy (od końców odcinają bisacharyd celobiozę); beta-glukozydazy = celobiazy (trawią celobiozę do glukozy).

Stężony kwas siarkowy rozkłada cząsteczki celulozy do glukozy. Jest to proces scukrzenia celulozy (mieszanina celobiozy i glukozvV

C₆H_lo0₅)_n + „H₂0 —kwas, H‘—>_nC₆H|₂0₆

Odczynnik Schweizera rozpuszcza celulozę. Celuloza jest ważnym surowcem w przemyśle chemicznym. Uzyskuje się z niej fibrę (tworzywo termoplastyczne odporne na ścieranie), celofan, celuloid i octany celulozy (tworzywa podobne do celuloidu).

W organizmie człowieka białka tworzą połączenia z innymi związkami chemicznymi:    ,    .    ,.    .    .. ,_{n 7|0/ii}

I Fosfoproteidr zawierają kwas fosforowy estrowo związany z grupami -OH seryny 1 treomny. Przykładem jest kazeina ™^leka fosforu) ^PW mleku kazeina występuje w postaci soli wapniowych, jako kazeinian wapnia. Można ją wytrącić za pomocą podpuszczki, rozlworów soli (NarSOdNłWiSO, NaCl, KC1, MgSO.) i kwasów (siarkowy, solny, mlekowy), acetonu i alkoholi.

2    Glikoproteidy to białka połączone z cukrowcami. Należą do nich, lektyny, owoalbumina, kolagen ceruloplazmina, fibrynogen, haptoglobuliny, mucyną transferyna. W skład istoty podstawowej tkanki łącznej wchodzą lammina i fibronektyna.

3    Lipoproteidy są połączeniami tłuszczowców z białkami, np. lecjlyna związana z albuminą żółtka w komórce jajowej. Lipidy są nierozpuszczalne w wodzie. Zatem, aby organizm mógł je pizetransportować za pośrednictwem krwi musza być one zwiąmne z białkami. W hepatocytach obok lipidów produkowane są białka transportujące apolipoproteiny A, B i C. W^óznia się 4 ftakcje lipoprotem krwn alfa, -HDL - high density lipoproteins (o dużej gęstości; 18-30%), beta - LDL (o małej gęstości; 50-70%), betai^LDLc veiy Iow density lipoprotem (o bardzo małej gęstości), chylomikrony (produkowane przez komórki adsorpcyjne nabłonka jKąTrozkładane przez hepatocyty- 10%- są liposomami naturalnymi). Duże stężenie LDL (Iow density lipoprotem) sprzyja rozwojowi miażdżycy.

4. Chromoproteidy są to białka połączone z różnymi barwnikami; hemoglobiną hemocyjaniną cytochromy, rodopsyną melanoproteidy, flawoproteidy, ceruloplazmina (transportuje miedź), transferryna (transportuje żelazo).

5. Nnkleoproteidy to białka wielkocząsteczkowe połączone z kwasami nukleinowymi; histony, białka niehistonowe (m.cz. 30000-225000).

6 Mukoproteidy - grupa białkowców zawierająca w składzie więcej niż 4% cukrowca. Obecnie jest włączona do glikoproteidów. Dawniej zaliczano tu mucynę, obecną w śluzie (ślina). Mucyna jest glikoproteiną kwaśną zawierającą kwas sialowy.