soc1

PROCESY GRUPOWE ♦ 263

PROCESY GRUPOWE ♦ 263

Dylemat społeczny

Konflikt, w którym postępowanie n a j b a rei z i e j opła ca I ne dla jednostki będzie wk uli i we dla każdego, jeżeli wybierze je większość ludzi.

Pocieszające jest, że uprzedzenia wobec kobiet z upływem czasu zdają się zmniejszać. Na przykład z przeprowadzonego w 1953 roku sondażu Gallupa wynika, że 75 procent mężczyzn i 57 procent kobiet wolałoby mieć szefa mężczyznę, natomiast w podobnym sondażu z roku 2000 szefa mężczyznę wolałoby 45 procent mężczyzn i 50 procent kobiet (Eagly, Karali, 2002). Ponadto są pewne dowody, że ludzie coraz bardziej akceptują kobiety, które postępują w sposób stereotypowo „męski” (Twenge, 1997) i coraz częściej uznają, że przywódcy muszą umieć zachowywać się zarówno w sposób stereotypowo kobiecy (współdziałający), jak i stereotypowo męski (przebojowy) (Eagly, Karau, 2002).

KONFLIKT i WSPÓŁPRACA

Mówiliśmy dotąd, jak ludzie współdziałają ze sobą przy podejmowaniu decyzji w sytuacjach. gdy członkowie grupy mają wspólny cel. Często jednak cele różnych ludzi nie są zgodne, co stwarza konflikt pomiędzy nimi. Może on występować pomiędzy dwiema osobami, na przykład gdy para zakochanych sprzecza się, kto będzie sprzątał kuchnię, lub pomiędzy dwiema grupami, na przykład gdy związek zawodowy i dyrekcja przedsiębiorstwa nie zgadzają się co do wysokości płac i warunków pracy. Konflikty występują też pomiędzy narodami, jak długotrwały konflikt pomiędzy Izraelem a jego arabskimi sąsiadami albo pomiędzy Serbami, Chorwatami i Muzułmanami w byłej Jugosławii. Możliwość konfliktu interpersonalnego jest wszędzie, gdzie zachodzą interakcje pomiędzy ludźmi. Zygmunt Freud (1995a) posunął się aż tak daleko, że uznał konflikt za nieunikniony produkt uboczny cywilizacji, ponieważ cele i potrzeby jednostek często kolidują z celami i potrzebami innych. Istota konfliktu oraz sposoby jego rozwiązywania były przedmiotem licznych badań psychologii społecznej (Deutsch, 1973; Levine, Thompson, 1996; Pruitt, 1998; Thibaut, Kelley, 1959).

Wiele konfliktów rozwiązuje się pokojowo, nie wyrządzając nikomu niepotrzebnej krzywdy. Pary znajdują sposób pogodzenia różnicy zdań, możliwy do przyjęcia dla obu stron, a negocjacje ze związkami zawodowymi często kończą się uściśnięciem dłoni. Wielokrotnie jednak konflikty przeradzają się w otwartą wrogość. Liczba rozwodów w USA jest zastraszająco wysoka. Ludzie uciekają się nieraz do przemocy, zwalczając różnicę zdań, o czym świadczy liczba zabójstw w Stanach Zjednoczonych, które nazwano „stolicą mordu cywilizowanego świata’'. Wojny pomiędzy narodami pozostają nadal zbyt powszechnym rozw iązaniem międzynarodowych sporów. Z podsumowania wojen stoczonych w ciągu ostatnich pięciuset lat wy nika, że wojny dwudziestowieczne były najbardziej tragiczne (pod względem liczby zabitych przypadającej na każdą z nich), a pod względem liczby konfliktów' ubiegłe stulecie znalazło się na drugim miejscu (Levy, Morgan, 1984). Bardzo ważne jest zatem znalezienie sposobów pokojowego rozwiązywania konfliktów.

Dylematy społeczne

To, co najlepsze dla jednostki, nie zawsze jest najlepsze dla grupy jako całości. Weźmy jako przykład nowe przedsięwzięcie pisarza Stephena Kinga, który umieścił w imernecie dwa odcinki swojej nowej powieści The Plant i poprosił czytelników o wpłacanie po dolarze za każdy odcinek. Zaoferował prostą transakcję: jeżeli przynajmniej 75 procent czytelników uiści opłatę, to będzie pisał dalej i udostępniał kolejne odcinki. Jeśli zapłaci mniej niż 75 procent, przestanie pisać i czytelnicy nigdy nie poznają dalszego ciągu.

King obmyślił klasyczny dylemat społeczny, czyli konflikt, w którym postępowanie najbardziej opłacalne dla jednostki, wybrane przez większość ludzi, okazuje się krzywdzące dla każdego. Każdy użytkownik z osobna odniósłby korzyść finansową, gdyby za darmo ściągnął sobie powieść Kinga i pozwolił innym płacić. Jednak gdyby zbyt wiele osób postąpiło tak samo, każdy byłby stratny, ponieważ King zaprzestałby pisania powieści.

Na początku czytelnicy działali dla wspólnego dobra, za pierwszy odcinek zapłaciło ponad 75 procent. Jak w wielu dylematach społecznych stopniowo jednak zaczął przeważać własny interes jednostek ze szkodą dla wszystkich. Liczba osób, które zapłaciły za ostatni odcinek, spadła poniżej 75 procent i King zrezygnował z zamieszczania dalszego ciągu, wyjaśniając na swojej stronie internetowej, że powieść jest „zawieszona .

Badania nad reakcjami na dylematy społeczne podejmowane są z wielu perspektyw. Prowadzi się na przykład badania socjologiczne nad ruchami społecznymi, a także analizy historyczne, ekonomiczne i polityczne stosunków międzynarodowych. Podejście psychologii społecznej jest jedyne w swoim rodzaju ze względu na próbę eksperymentalnego wyjaśnienia konfliktów przez badania laboratoryjne ich przyczyn i rozwiązań.