socjologia006

Renata StEMii nsk \

5. Orientacja na wartości

MATERI A! ISTYCZNE—POSTNIATER1ALISTYCZNE JAKO ZMIENNA NIEZALEŻNA

Badania prowadzone w krajach stabilnych demokracji o dhigim okresie istnienia pokazują, że orientacja na wartości materialistyczne-postmatcrialistyczne silnie i konsekwentnie koreluje z wieloma innymi wartościami i postawami. W przypadku Polski uzasadniony i oparty na wynikach badań empirycznych prowadzonych na przestrzeni 20 lat jest pogląd, że omawiana tu orientacja na wartości ma komponenty, których korzeni należy poszukiwać nie tyle w rozwoju społeczeństwa przemysłowego i przechodzenia do fazy postmodernistycznej, ile w historii Polski, w historii jej kultury, zawierającej elementy preindu-strialnc (wspólnotowośćj. Świadczą o tym już wcześniej opisane kierunki zmian

u 1 i.Ina « W 1 ’ 1 f	1 tiulu	i /iftr.i	m ns|>	*»1< / 1 II	lii i In	to
Zmienne 7.liczne	^1 •U ej a.	Wick	2 £\c U	■u ;i u B 53 on I Ł ^5 i	<J U "a N i/t H	^ >N ■S .5 dl N ►- t/ł o	ź 5' o il 3 $ g. c a	Zaufanie do ludzi	c’ r3 £ ° _ g O -O
Akceptacja demokracji	.1)2	-04	-.03	.02	-.12"	.01	-.17-	.03	.05
Ii fe k l vuru iś ć r / t! 11 w demokratycznych	05	06	- .02	.03	-.23"'	.09"	-	-	.07
Prywatna i.v ńs iwowa w bs ność	.10"	06'	-04	.05	-.25'"	.09"	-.19-	-.03	.17
Ważność tolerancji w wychowaniu	-.11"'	.11'"	.01	.04	-.14"'	.02	-.11"'	-.01	.07
Zaufanie do irmyclt	.(10 ■	08'	.03	02	-.13'"	.04	-.05	-	.02
Postawy wiłbec imigrantów (indeks )"	.05	1 U"'	-.09"	.03	-.15"'	.01	-.07'	.05	.08
Zainteresowanie polityka	:n-	,09"	0?	- 09”	.30'"	.01	-	-	.13
Gotowość protestu (indeks l -- mógłby a)	.nr	-.20"'	-.01	-.03	.08'	.04	.18'"	-.09"	.11
Gotowość protestu | (indeks 11 - nigdy)	.08’		.0!	.06*	-.16*** 1 —	.02	-.24'"	.07'	.20

2rt'vl’u R Sienncn.sk.i i u .trukuk }\iinrui.    iind Dcmocrniic -Połitics.

« W analnie wielokrotnej regresji włóczono ..ważność tolerancji w wychowania" (beta .01); poziomy sta-1 96 tysiyczncj istotność*. * p < 05. '* p < 0); ”* p < .001.

Dlatego też „moc" różnicująca orientacji na wartości jest w Polsce słabsza niż innych czynników. W tym celu przedstawimy czynniki różnicujące postawy wobec systemu politycznego, zaufanie do instytucji, gotowość protestu itd. Szczegółowe analizy regresji wielokrotnej zostały przeprowadzone na danych zgromadzonych w Polsce w 1997 r. w ramach WVS.

Najsilniej różnicującymi czynnikami były - zgodnie z czynionymi obserwacjami również w innych krajach - wykształcenie i wiek, rzadziej sytuacja materialna rodziny (mierzona zdolnością do oszczędzania) oraz zainteresowanie polityką. Częstość praktyk religijnych oraz orientacja na wartości mąteria-listycznc-postmaterialistyczne różnicowała stosunkowo najrzadziej, potwierdzając specyfikę omawianej orientacji na wartości w społeczeństwie polskim.

Tezę tę potwierdza analiza korelacji pomiędzy matcrialistyczną-postmnte-rialistyczną orientacją na wartości a wybranymi postawami w kraiach o różnei :¹ '    i i "    tli

ilzniitl <>il wątłości li ml'-i inlisl i ( /ns i ll ilu u. :u lu'U i | >i >: 111 i:i Ii-i ia lisi \ i •• 11 y i h i 11 glihoil 1‘JUI), IW/, I lillillllgluli I UUII) |' i/1'il-iliiw i,' 11 >' iii.UJ aihili/y /n-.l.l',

przeprowadzone na danych zgromadzonych nieco później, w lalach 1999-2001. Umożliwiają one również stwierdzenie, czy nadal utrzymuje się tendencja zaobserwowana w Polsce, jeśli chodzi o związek omawianej orientacji na wartości z innymi wartościami i postawami (tabela 10).

Tabela 10. Orientacja nu wartości matcrialistyczne-postmatcrlalistyczne a postawy polityczne i społeczne w wybranych krajach WVS 1999-2000 (współczynniki korelacji Pcarsona)

	OJ £? a •TJ £	Niemcy Zachodnie	Dania	Szwecja	Hiszpania	>•> ii	Polska	>K tł V NJ U	< tA 1
	1	2	3	4	5	6	7	8	9
Zadowolenie z systemu demokratycznego	“	**		09-	07"			■jo-	09- '
Zadowolenie z życia	0	0	0	-	.09'"	0	0	0	.u-
Nieodpłatna praca w stowarzyszeniach		-.05'	_	.07"		_	.09"
Indywidualna rola (indeks)	06'	0	0	0		0	.07'	12'"	-.07'
Protest (indeks - udział)	.21'"	.13"'	.24'"	.23'"	.14'"	.17'"	.13"'	15'"	.16'"
Protest (indeks -gotowość udziału)	.15'"		-	-	.14-	12"'	.06'		. |

197