socjomead5

całym świecie byli odcięci od życia miejskiego w swym kraju. Dziś radio i telewizja pozwalają słyszeć i widzieć to, co dzieje się w rozmaitych miastach na całym świecie.

Ludzie będący nośnikami kompletnie różnych tradycji kulturowych spotykają się w teraźniejszości, która stanowi dla nich wszystkich ten sam punkt w czasie. Dzieje się tak, jakby na całym świecie ludzie znaleźli się jednocześnie przed okienkiem urzędu emigracyjnego i każdy dostał tę samą instrukcję „Proszę teraz wejść do świata po II wojnie światowej przez bramę 1 (lub bramę 23, 2003 itd.)”. Gdziekolwiek się znajdują i skądkolwiek przychodzą do teraźniejszości, wszyscy ludzie są emigrantami wkraczającymi w nową erę — jedni jako uciekinierzy, inni jako deportowani.

Przypominają emigrantów, którzy przybyli do nowego kraju, pionierów nie zorientowanych jeszcze, jakie żądania postawią przed nimi nowe warunki życia. Przybyli później, mogli już sobie wziąć za wzór grupę rówieśników. Lecz ci, którzy stanęli na ziemi pierwsi, za jedyny wzór mieć mogli samodzielnie podejmowane próby adaptacji, i wysiłki znalezienia właściwych rozwiązań. Ich przeszłość, kultura, która ukształtowała ich umysł, myśli, uczucia i wyobrażenia o świecie, nie mogą im posłużyć za wskazówkę w momencie teraźniejszym. A starsi, mając jedynie przeszłe doświadczenie, podobnie nie mogą dostarczyć wzorów na życie przyszłości.

Dziś każdy, kto urodził się i wychował przed II wojną światową, jest takim emigrantem w czasie — podobnie jak jego przodkowie mogli być emi-

grantami w przestrzeni. Musi dobijać się jakiegoś sposobu dostosowania się do nie znanych warunków życia nowej ery. Jak wszyscy emigranci i pionierzy, również emigranci w czasie są nosicielami dawnej kultury. Cechą charakterystyczną obecnej sytuacji jest to, że reprezentują wszystkie kultury świata.

I wszyscy, bez względu na to, czy są wyrafinowanymi intelektualistami z Francji, czy członkowie odciętych od świata plemion Nowej Gwinei, chłopami przywiązanymi do ziemi na Haiti, czy fizykami jądrowymi — wszyscy są w pewnym stopniu do siebie podobni.

Kimkolwiek są, wzrastali pod niebem, po którym nie przelatywały satelity. Ich postrzeżenie przeszło-^ ści było przeredagowaną wersją tej*orco"TuF~\^eś-niel^- zaszKT.TSśy ich wiedza~b~^przeszło^^rópierała 'WyiączTtt£^-na ustnym prźekazieT sztuce T dramacieT^' czystywsla^- fotografie i filmy — z kó^ nieczności opierała się na zapisie, który modyfikował przekazywaną treść już w samym akcie rejestrowania wydarzeń. Ich postrzeżenie momentu teraźniejszego ograniczało się do tego, co można bezpośrednio ogarnąć oczami lub słuchem, i do zredagowanych wersji zmysłowych doświadczeń innych ludzi oraz do ich wspomnień. Ich wyobrażenie o przyszłości sprowadzało się w zasadzie do wizji zmian zachodzących w świecie niezmienionym. Tubylcy z Nowej Gwinei wkraczając w obręb współczesnego świata starali się dostosować do modelu kultury Europejczyków, i spodziewali się, że ich przyszłość przypominać w jakiś sposób będzie losy Europejczyków. Przemysłowiec i strateg wojskowy biorąc pod uwa-

115